Xóa độc quyền trong đầu tư hạ tầng năng lượng

Năng lượng tái tạo góp phần chuyển đổi kinh tế

Mới đây, (chiều 17.7.2020), dẫn đầu đoàn công tác của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội kiểm tra tình hình phát triển điện lực tại Ninh Thuận, ông Vũ Hồng Thanh - Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội - Chủ nhiệm Ủy ban Thường vụ Quốc hội - Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đã ghi nhận sự chuyển mình của tỉnh Ninh Thuận sau khi chuyển đổi cơ cấu, tạo điều kiện cho các doanh nghiệp tư nhân đầu tư phát triển nguồn năng lượng tái tạo (NLTT).

Theo ông Vũ Hồng Thanh, Ninh Thuận là vùng đất đầy nắng, đầy gió, rất khó trồng các loại cây. Nhưng là nguồn tài nguyên cho phát triển điện mặt trời, điện gió. Đây chính là cứu cánh cho Ninh Thuận trong những năm vừa qua và trong thời gian tới.

“Việc chuyển đổi, cơ cấu lại  của Ninh Thuận đang rất hiệu quả. Vùng đất mà trước đây khô cằn khó trồng loại cây gì cho ra 50 triệu đồng/ha, thì nay với hơn 300ha cho hơn 700 tỉ đồng. Rồi đây các dự án điện gió, điện khí, điện mặt trời đi vào hoạt động, chắc chắn sẽ là 10 nghìn tỉ đồng, 20 nghìn tỉ đồng” - ông Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh.

Nghị quyết 55-NQ/TW mở hướng cho đầu tư tư nhân

Theo ông Hoàng Tiến Dũng - Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương), Nghị quyết 55-NQ/TW được Bộ Chính trị đưa ra về phát triển năng lượng, đặt vai trò phát triển và thu hút đầu tư tư nhân vào lĩnh vực năng lượng; yêu cầu phải xóa bỏ mọi rào cản để thu hút, khuyến khích tư nhân đầu tư, phát triển các dự án năng lượng trong và ngoài nước, chú trọng những dự án phát điện và các hoạt động bán buôn, bán lẻ điện theo cơ chế thị trường; xóa bỏ mọi độc quyền, rào cản bất hợp lý trong sử dụng cơ sở vật chất và dịch vụ hạ tầng năng lượng trong đầu tư hạn tầng năng lượng.

Nghị quyết 55-NQ/TW đặt ra mục tiêu xây dựng thị trường năng lượng đồng bộ, cạnh tranh, minh bạch, đa dạng hoá hình thức sở hữu và phương thức kinh doanh; áp dụng giá thị trường đối với mọi loại hình năng lượng. Khuyến khích và tạo mọi điều kiện thuận lợi để các thành phần kinh tế, đặc biệt là kinh tế tư nhân tham gia phát triển năng lượng; kiên quyết loại bỏ mọi biểu hiện bao cấp, độc quyền, cạnh tranh không bình đẳng, thiếu minh bạch trong ngành năng lượng.

Còn theo Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam - TS Bùi Quang Tuấn, để tự do hóa, tạo thị trường NLTT cạnh tranh thu hút đầu tư từ khu vực bên ngoài, đặc biệt doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI).

Chủ tịch Hiệp hội Năng lượng Việt Nam Trần Viết Ngãi nhiều lần nêu nhận định: Sau điện mặt trời, tới đây giải pháp năng lượng sạch cho Việt Nam sẽ là điện gió bởi tiềm năng trong lĩnh vực này rất lớn. Hiện xu hướng phát triển năng lượng điện gió ngoài khơi rất được quan tâm, cần tạo nhiều cơ chế thông thoáng để thu hút đầu tư tư nhân, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng.

Nguồn vốn tư nhân không thiếu, nhưng cần cơ chế thông thoáng

Ở góc độ doanh nghiệp đầu tư trong lĩnh vực NLTT, đại diện cho Tập đoàn Trung Nam - Tập đoàn đầu tiên đã hòa lưới thành công 104MW điện gió tại huyên Thuận Bắc (tỉnh Ninh Thuận)- ông Nguyễn Tâm Tiến -Tổng Giám đốc Công ty CP Đầu tư Xây dụng Trung Nam cho rằng: Chính sách của Chính phủ đối với điện gió và điện mặt trời trong giai đoạn hiện nay rất thoáng cho việc phát triển nhưng doanh nghiệp vẫn gặp nhiều thách thức. Thứ nhất, tất cả các thiết bị xây dựng, lắp đặt cho điện gió đòi hỏi thiết bị siêu trường, siêu trọng, phải có những xe đặc chủng, cẩu đặc chủng mới làm được. Ở thị trường Việt Nam rất hạn hẹp cho điều này, nhất là hiện nay bắt đầu tiến ra phát triển điện gió Nearshore (điện gió ven biển), Offshore (điện gió ngoài khơi)...

Thứ hai, là toàn bộ thiết bị, công nghệ về tuabin gió Việt Nam bị phụ thuộc hoàn toàn vào nước ngoài. Mới đây, khi Chính phủ đưa ra chính sách đến cuối năm 2021 sẽ kết thúc ưu đãi về giá điện gió (với mức giá điện trong đất liền là 8,5 Uscents/kWh và điện gió trên biển là 9,8 Uscents/kWh - PV), các nhà cung cấp nước ngoài đã nhân việc này “ép” các nhà đầu tư trong nước.

Còn theo ông Vũ Hồng Thanh, muốn phát triển thì cần cơ chế, Ninh Thuận chỉ cần xin cơ chế. Trong thời gian vừa qua chính quyền của Ninh Thuận cũng đã rất đồng hành cùng doanh nghiệp. Một dự án 700ha mà giải phóng mặt bằng chỉ trong 45 ngày là điều không dễ dàng và không nhiều nơi làm được.

Giải bài toán truyền tải

Theo Phó Tổng giám đốc EVN Nguyễn Tài Anh, hệ thống điện Việt Nam hiện nay là một hệ thống điện lớn, với tổng công suất nguồn điện đạt khoảng 55.000MW, quy mô đứng thứ 2 khu vực Đông Nam Á, chỉ sau Indonesia và đứng thứ 23 thế giới. Yếu tố quan trọng nhất để vận hành an toàn, bền vững hệ thống điện là nguồn điện có đủ dự phòng và đảm bảo tính đồng bộ giữa nguồn điện và lưới điện, đặc biệt là lưới điện truyền tải.

Bên cạnh 9 dự án đã được ký thỏa thuận, EVN tiếp tục ký thêm 31 thỏa thuận với các nhà máy có tổng công suất 1.645MW đang trong quá trình xây dựng; 59 dự án điện gió khác, tổng công suất gần 2.700MW, đang trong quá trình quy hoạch tới năm 2025. Hơn 100 dự án tương tự đã được phê duyệt. Các dự án này chủ yếu tập trung ở Bạc Liêu, Cà Mau, Trà Vinh, Ninh Thuận, Bình Thuận, Quảng Trị và Phú Yên.

Nhiều dự án điện gió sẽ được bổ sung vào quy hoạch có thể gây nên sự quá tải lưới truyền tải điện và để tránh quá tải, giải tỏa công suất cho điện gió, năm 2020, EVN sẽ khởi công 218 công trình và hoàn thành 240 công trình lưới điện 110-500kV. EVN đang tính toán các kịch bản, đẩy nhanh kế hoạch xây dựng, đưa vào vận hành một số đường dây truyền tải như 220kV Đông Hà - Lao Bảo, Bạc Liêu - Vĩnh Châu… trong quý III hoặc IV/2020.

Theo Bộ Công Thương, với cơ chế giá điện hấp dẫn, các nhà đầu tư sẵn sàng chấp thuận đầu tư cả phần hạ tầng lưới điện đấu nối mà vẫn đảm bảo hiệu quả đầu tư. Hiện tại, đã có Tập đoàn Trung Nam là đơn vị đầu tư cả vào hệ thống truyền tải. Bộ sẽ nghiên cứu, tư vấn với Chính phủ...