Chẳng hạn, đối với Lịch sử - môn có kết quả thi "đội sổ" so với tất cả các môn thi tốt nghiệp THPT còn lại trong những năm qua. Nhưng theo kết quả đối sánh thì điểm học bạ lớp 12 của môn học này cao hơn rất nhiều so với điểm thi trong kì thi tốt nghiệp THPT năm 2022.
Lý giải về sự bất thường này, nhiều thầy cô dạy bộ môn Lịch sử cho rằng, trước hết là do cách kiểm tra đánh giá học sinh ở bậc THPT, tiếp đến là do hình thức kiểm tra và cách ra đề thi tốt nghiệp THPT hiện nay có khác nhau nên việc đối sánh là khập khiễng.
Cụ thể, ở các trường THPT việc đánh giá học sinh được thực hiện theo hướng dẫn tại Thông tư số 26/2020/TT- BGDĐT. Trong đó, kiểm tra, đánh giá thường xuyên (ít nhất là 3 đầu điểm) được thực hiện thông qua: hỏi - đáp; viết ngắn; thuyết trình; thực hành, thí nghiệm, sản phẩm học tập gắn với chủ đề dạy học cụ thể.
Kiểm tra, đánh giá định kì gồm: Kiểm tra, đánh giá giữa kì và kiểm tra, đánh giá cuối kì (bốn đầu điểm/năm). Loại hình kiểm tra, đánh giá này cũng được đa dạng hóa thông qua bài kiểm tra (có thể thực hiện trên giấy, hoặc trên máy tính với thời gian từ 45 phút đến 90 phút, đối với môn chuyên tối đa là 120 phút); bài thực hành; dự án học tập.
Như vậy việc kiểm tra đánh giá ở trường phổ thông gồm có nhiều hình thức kiểm tra đánh giá với nhiều đầu điểm do vậy, học sinh có nhiều cơ hội để có điểm cao trong kiểm tra.
Trong khi đó, điểm thi tốt nghiệp THPT chỉ có một hình thức duy nhất là trắc nghiệm và chỉ có một đầu điểm duy nhất nên cơ hội để đạt điểm số cao là rất khó.
Theo quy định tại Thông tư 26, điểm kiểm tra/đánh giá thường xuyên được tính hệ số 1; điểm kiểm tra/đánh giá giữa kì tính hệ số 2 và điểm kiểm tra/đánh giá cuối kì tính hệ số 3.
Trong mỗi học kì, số điểm kiểm tra đánh giá thường xuyên, đánh giá giữa kỳ và đánh giá cuối kỳ của một học sinh đối với từng môn học, hoạt động giáo dục (bao gồm cả chủ đề tự chọn) được quy định cụ thể và được chia ra kiểm tra nhiều đợt trong năm học.
Điểm trung bình môn là tổng số các đầu điểm được kiểm tra (tính theo hệ số). Trong khi đó, điểm thi tốt nghiệp THPT chỉ là điểm của 1 bài kiểm tra với phạm vi kiến thức rất rộng .
Chẳng hạn, với bài thi tốt nghiệp THPT môn Lịch sử, phạm vi kiến thức gồm cả khối lượng kiến thức lớp 12 về lịch sử Việt Nam, lịch sử thế giới rất nhiều, rất nặng, rất chi tiết, nên lấy điểm trung bình môn cuối năm để so sánh với điểm thi tốt nghiệp là thiếu công bằng, khập khiễng.
Ngoài ra cũng phải thừa nhận là thầy cô ở trường phổ thông cũng còn “nhẹ tay” trong kiểm tra đánh giá với học sinh của mình, luôn tạo cơ hội cho học sinh có điểm cao (như cho nợ điểm, cho kiểm tra lại lần sau, có đề cương ôn tập trước khi kiểm tra…) rồi phần nào cũng vì chỉ tiêu chất lượng bộ môn đăng ký đầu năm.
Do vậy để có cơ sở đối sánh điểm học bạ lớp 12 với điểm thi tốt nghiệp, Bộ GDĐT cần thay đổi hình thức kiểm tra, cách ra đề thi tốt nghiệp THPT.
Cụ thể, với môn Lịch sử, đề thi cần được đổi mới theo hướng phát triển năng lực phẩm chất học sinh, hướng đến việc kiểm tra những năng lực nhận thức về quy luật phát triển của lịch sử, đề thi cần có phần tự luận, trình bày về nhận thức lịch sử, vận dụng kiến thức lịch sử để chứng minh, giải thích một luận điểm, nhận định, một trào lưu… nào đó.
Không nên ra đề với hình thức kiểm tra trắc nghiệm hoàn toàn như hiện nay thiên về số liệu, ngày tháng, sự kiện, trận đánh, chiến dịch, nguyên nhân, diễn biến, kết quả, ý nghĩa. Có vậy mới đánh giá đúng năng lực của học tập của các em mà không cần phải đối sánh điểm thi và điểm học bạ.
