Chiều 22.11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Tổ chức Tòa án Nhân dân (sửa đổi).
Phát biểu ý kiến, đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi (Đoàn ĐBQH Bến Tre) cho biết, tại Khoản 1, Điều 4 dự thảo Luật quy định: Tổ chức của Tòa án nhân dân (TAND) bao gồm: TAND Tối cao, TAND Cấp cao, TAND phúc thẩm; TAND sơ thẩm, TAND sơ thẩm chuyên biệt và Toà án quân sự.
Như vậy TAND cấp huyện, cấp tỉnh hiện nay sẽ được thay bằng TAND sơ thẩm và phúc thẩm. Qua tờ trình của TAND Tối cao, sự thay đổi này nhằm mục đích bảo đảm tính độc lập của tòa án theo thẩm quyền xét xử.
Tuy nhiên, đại biểu cho rằng, nghiên cứu về cơ cấu tổ chức, nhiệm vụ, quyền hạn được quy định cụ thể tại các điều luật cho thấy vẫn không khác gì nhiều so với luật hiện hành. Các tòa án này vẫn được tổ chức và có thẩm quyền theo địa hạt tương ứng với các đơn vị hành chính cấp tỉnh, cấp huyện.
Nhìn chung, sự thay đổi này chỉ là ở tên gọi, còn nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức bộ máy bên trong, cơ chế lãnh đạo của cấp ủy đảng, giám sát của cơ quan dân cử địa phương, quan hệ phối hợp công tác với các cơ quan... vẫn được thực hiện theo quy định hiện hành. Hơn nữa, toà án cấp phúc thẩm nhưng vẫn xét xử sơ thẩm theo thẩm quyền.
Đại biểu cho rằng, sự thay đổi này chỉ là bình mới - rượu cũ, vì vậy, đề nghị cơ quan soạn thảo cần nghiên cứu thêm, nếu cần phải đổi mới một cách toàn diện và thực chất, còn nếu chưa đủ điều kiện, tính khả thi thì nên giữ như quy định của luật hiện hành.
Cùng quan điểm, đại biểu Mai Văn Hải (Đoàn ĐBQH Thanh Hóa) cho rằng, cần cân nhắc thêm việc đổi tên TAND tỉnh, TAND huyện thành tòa án phúc thẩm, tòa án sơ thẩm, cũng như là việc thành lập tòa án sơ thẩm chuyên biệt.
Đại biểu cũng cho rằng, cần đánh giá kỹ tác động khi thành lập tòa án sơ thẩm chuyên biệt. Trên thực tế những vụ việc khó, phức tạp trong lĩnh vực liên quan phá sản, thương mại quốc tế, sở hữu trí tuệ… cũng không nhiều, bình quân 8 năm thi hành luật, mỗi năm có khoảng 200 vụ việc cả nước.
Do đó, đề nghị nên nghiên cứu, nếu thành lập thì nên quy định cụ thể việc thành lập toà sơ thẩm chuyên biệt có thể theo lãnh thổ tùy tình hình và nhu cầu thực tế.
Về lựa chọn ngẫu nhiên thẩm phán, đại biểu Mai Văn Hải đề nghị làm rõ cơ chế để thực hiện phân công ngẫu nhiên như thế nào? Phương thức, cách thức thực hiện phân công ngẫu nhiên? Yêu cầu nào để đảm bảo được thực hiện nguyên tắc vô tư, khách quan trong phân công xét xử.
Nếu phân công ngẫu nhiên sẽ xảy ra có trường hợp vụ án khó mà giao cho thẩm phán, hội thẩm năng lực hạn chế thì sẽ không thể có chất lượng xét xử tốt được.
Đại biểu đề nghị nên quy định căn cứ vào tính chất vụ án, năng lực của thẩm phán, hội thẩm để Chánh án phân công cho phù hợp.
Về phương thức tổ chức xét xử tại toà án, đại biểu Mai Văn Hải đề nghị cần đánh giá lại việc tổ chức phiên toà trực tuyến theo Nghị quyết 33/2021/QH15 của Quốc hội.
Trên cơ sở đó cần cụ thể hoá hơn nữa điều kiện tổ chức phiên toà trực tuyến và cũng chỉ nên quy định đối với những vụ án có tình tiết, tính chất đơn giản; tài liệu, chứng cứ trong hồ sơ vụ án rõ ràng, không liên quan đến bí mật nhà nước.
