Theo một nghiên cứu được công bố trên tạp chí Science Advances, các nhà khoa học đã so sánh hộp sọ hóa thạch của chim Ichthyornis từ kỷ Phấn trắng với hộp sọ của hàng chục loài chim là họ hàng gần của nó còn sống sót cho tới ngày nay và phát hiện ra có sự khác biệt rõ rệt. Phần não trước mở rộng hơn ở các loài chim còn sống ngày nay đã giúp chúng thích nghi với một thế giới đang thay đổi nhanh chóng.
Christopher Torres, nhà cổ sinh vật học tại Đại học Ohio, Mỹ, và là đồng tác giả nghiên cứu, cho biết: “Hình dạng não độc đáo, đặc biệt là bán cầu đại não thực sự lớn, là yếu tố chính giải thích tại sao các loài chim ngày nay lại có thể sống sót trong khi tất cả các loài khủng long đều tuyệt chủng”.
Khi một tiểu hành tinh khổng lồ lao xuống khu vực bán đảo Yucatan của Mexico 66 triệu năm trước, nó đã gây ra sóng thần, hỏa hoạn, đồng thời tạo ra đám mây bụi và lưu huỳnh dày đặc che khuất cả Mặt trời, đảo lộn hoàn toàn điều kiện khí hậu trên Trái đất. Thảm họa này kéo theo sự tuyệt chủng của tất cả khủng long, cùng nhiều động thực vật khác.
Tuy nhiên, một số loài chim cổ đại vẫn có thể sống sót. Lý giải, điều này, các nhà khoa học cho rằng, có một khả năng là do những con chim có kích thước nhỏ hơn, do đó chúng dễ thích nghi hơn những loài động vật to lớn cùng với chiếc mỏ linh hoạt, có thể ăn đa dạng nhiều loại thức ăn, từ thịt cho đến hạt.
Các loài chim ngày nay cũng có bộ não rất phức tạp, chúng là những sinh vật cực kỳ thông minh, có lẽ đây cũng chính là nguyên nhân góp phần vào khả năng sống sót thần kỳ của loài này.
Tuy nhiên, khoa học không biết nhiều về bộ não của tổ tiên loài chim. Nhưng loài Archaeopteryx - một chi chuyển tiếp giữa khủng long và chim hiện đại - sống cách đây 150 triệu năm lại là một ngoại lệ. Các nhà khoa học xác định được rằng não trước của nó nhỏ hơn rất nhiều so với loài chim ngày nay.
Hộp sọ chim Ichthyornis 70 triệu năm tuổi mà Torres và các đồng nghiệp của ông đang nghiên cứu có thể lấp đầy một số khoảng trống giữa Archaeopteryx và các loài chim hiện đại. Ichthyornis là loài chim mòng biển nhỏ cỡ chim bồ câu với chiếc mỏ có răng. Nó là một trong những họ hàng gần nhất với những loài chim còn sống ngày nay, đồng nghĩa với việc có thể giúp các nhà khoa học thu hẹp những đặc điểm mấu chốt giúp các loài chim sống sót sau thảm họa va chạm tiểu hành tinh.
Theo đó, các loài chim còn sống ngày nay như hồng hạc, gõ kiến, chim cánh cụt, đà điểu và sơn ca... có vùng đại não kích thước lớn hơn các phần não còn lại - đây là vùng thực hiện chức năng nhận thức, xử lý các giác quan và trí nhớ...
Trong khi đó, Ichthyornis mặc dù tiến hóa gần giống chim hiện đại, nhưng có bộ não giống Archaeopteryx hơn nhiều với đại não khá nhỏ.
Nhà cổ sinh vật học Torres cho biết, không rõ chính xác những lợi thế mà phần đại não có kích thước lớn hơn mang lại cho loài chim. Tuy nhiên, khi môi trường sống bị tác động bởi thảm họa, ông nói, "khả năng của chúng để xử lý những thay đổi đó và phản ứng nhanh nhạy có thể đã tạo ra tất cả sự khác biệt giúp chúng sống sót sau sự kiện tuyệt chủng hàng loạt này".
Tất nhiên, kích thước não không phải yếu tố duy nhất, các nhà khoa học cũng nhấn mạnh, còn rất nhiều yếu tố khác giúp cho loài chim thoát được nạn tuyệt chủng. Họ hy vọng trong tương lai sẽ khai quật được nhiều hóa thạch được bảo quản tốt của các loài chim thời kỳ đầu, giúp hoàn thiện bức tranh tổng thể về các loài sinh vật trong lịch sử tiến hóa.
