Rãnh Mariana nằm ở phía Tây Thái Bình Dương dài hơn 2.540 km là nơi có vực thẳm Challenger, điểm sâu nhất từng được biết trên Trái đất - khoảng 11.000 mét dưới nước. Độ sâu của vực thẳm Challenger được ước tính gấp ba lần so với vị trí xác tàu Titanic và sâu hơn cả chiều cao của đỉnh Everest.
Đạo diễn phim Titanic - James Cameron - từng đến vực thẳm Challenger
Năm 1960, cuộc thám hiểm đầu tiên đưa con người đến vực thẳm Challenger được đánh dấu bằng chuyến lặn lịch sử của Trieste Bathyscaphe, một loại tàu lặn tự do. Trong quá trình lặn, Jacques Piccard và Don Walsh cho biết, họ vô cùng sửng sốt khi nhìn thấy những sinh vật sống có thể tồn tại ở điểm tận cùng của Trái đất.
Tiến sĩ Gene Feldman - nhà hải dương học công tác hơn 30 năm tại NASA - nói: “Khi chứng kiến sự sống dưới vực thẳm Challenger, tất cả định kiến của con người về đại dương đã bị thổi bay ra ngoài cửa sổ”.
Nhà thám hiểm James Cameron - đạo diễn của bộ phim “Titanic” 1997 - là người tiếp theo đến với vực thẳm Challenger bằng chiếc tàu lặn được thiết kế đặc biệt. Cameron đã thám hiểm đến độ sâu khoảng 10.908 mét và lập kỷ lục thế giới vào năm 2012.
Phát hiện túi nhựa trong điểm sâu nhất Trái đất
Nhà thám hiểm Victor Vescovo đã quay trở lại vực thẳm Challenger ở độ sâu 10.927 mét và lập kỷ lục thế giới vào năm 2019.
Vescovo đã đưa ra cái nhìn sâu sắc đáng buồn về tác động của loài người đối với những địa điểm dường như không thể chạm tới khi ông quan sát thấy một túi nhựa và giấy gói kẹo ở đáy rãnh Mariana.
Sau chuyến đi của Vescovo, những cuộc thám hiểm tại vực thẳm Challenger hiếm được ghi nhận. Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia (NOAA), chuyến đi đến vực thẳm Challenger có thể khiến một con tàu chịu áp lực “tương đương với 50 máy bay phản lực khổng lồ”.
Vực thẳm Challenger nằm trong vùng biển khơi tăm tối
Giống như bầu khí quyển của Trái đất, đại dương cũng được mô tả theo các lớp. Phần trên cùng được gọi là vùng chiếu sáng, che phủ đại dương từ bề mặt tới độ sâu 200 mét.
Vùng mesopelagic, hay còn gọi là vùng chạng vạng, trải dài từ điểm cuối của vùng ánh sáng mặt trời đến khoảng 1.000 mét. Tiếp theo là vùng vực thẳm - kéo dài từ 4.000 mét đến 6.000 mét. Rất ít dạng sống có thể tồn tại nơi đây khi không có ánh sáng và nhiệt độ gần như đóng băng.
Challenger Deep còn sâu hơn vùng vực thẳm, nó nằm trong vùng hadalpelagic, hay vùng biển khơi tăm tối. Khu vực này được đặt tên theo Hades, vị thần địa ngục của Hy Lạp được cho là cai quản người chết.
Vực thẳm Challenger là nơi sinh sống của các loài thủy sinh và núi lửa bùn
Vùng biển khơi tăm tối là một trong những những môi trường sống ít được khám phá nhất trên Trái đất. Ở độ sâu hoàn toàn không có ánh sáng mặt trời, từ lâu người ta đã nghĩ rằng, không gì có thể tồn tại ở đó.
Tuy nhiên, niềm tin đó đã bị phủ nhận. Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Mỹ (NOAA), ngay cả ở dưới đáy đại dương, sự sống vẫn tồn tại. Vào năm 2005, một loài sinh vật phù du, gọi là foraminifera đã được phát hiện ở Challenger Deep.
Các khám phá tại vực thẳm Challenger cũng bao gồm các mỏm đá đầy màu sắc và hải sâm sống ở tầng đáy.
Theo NOAA, những núi lửa bùn dưới đáy biển và lỗ thông thủy nhiệt ở rãnh Mariana đã hỗ trợ các dạng sống khác thường. Môi trường hỗ trợ sự sống là kết quả của các phản ứng hóa học giữa nước biển và magma trồi lên từ bên dưới đáy đại dương.
Chưa thể biết chính xác độ sâu của vực thẳm Challenger
“Trên thực tế, chúng ta có bản đồ về Mặt trăng và sao Hỏa rõ ràng hơn cả bản đồ về hành tinh của chính chúng ta”, Tiến sĩ Gene Feldman nói với CNN.
Theo số liệu năm 2022 của NOAA, mặc dù con người đã khám phá bề mặt đại dương trong hàng chục nghìn năm, nhưng chỉ có khoảng 20% đáy biển được lập bản đồ.
Những năm gần đây, các nhà nghiên cứu đã nỗ lực đưa ra bức tranh ngày càng chi tiết về rãnh Mariana và vực thẳm Challenger, nhưng điều đó không dễ dàng.
Với thiết bị ngày càng tiên tiến cùng công nghệ sonar, độ sâu ước tính của vực thẳm Challenger đã được cập nhật gần đây nhất vào năm 2021 là khoảng 10.935 mét.
