Uranium tự nhiên không thể dùng ngay để sản xuất năng lượng hoặc nhiên liệu chế tạo bom bởi quá trình làm giàu uranium thường yêu cầu chuyển đổi kim loại này thành khí, sau đó quay trong máy ly tâm để đạt đến mức làm giàu cần thiết.
Tuy nhiên, mỗi tấn uranium tự nhiên - nếu rơi vào tay một nhóm có phương tiện công nghệ và nguồn lực - có thể được tinh chế thành 5,6kg vật liệu cấp vũ khí, các chuyên gia cho hay.
Điều này làm dấy lên lo ngại về vấn đề an toàn, phổ biến vũ khí hạt nhân và khiến việc tìm kiếm số uranium mất tích trở nên quan trọng.
Trong thông cáo, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) cho biết, Tổng Giám đốc Rafael Mariano Grossi đã thông báo cho các quốc gia thành viên vào ngày 15.3 về lượng uranium bị mất tích. Thông cáo của tổ chức có trụ sở tại Vienna, Áo vẫn chưa cung cấp nhiều thông tin chi tiết.
IAEA tiết lộ, “các thanh tra về bảo vệ an toàn của cơ quan đã phát hiện 10 thùng chứa khoảng 2,5 tấn uranium tự nhiên ở dạng tinh quặng uranium không có mặt ở một địa điểm tại Libya như đã khai báo trước đó”.
IAEA nhấn mạnh, các hoạt động tiếp theo sẽ được cơ quan triển khai để làm rõ về việc di chuyển số vật liệu hạt nhân này và vị trí hiện tại của chúng.
Khi đưa tin về cảnh báo của IAEA về số uranium mất tích ở Libya, Reuters cho hay, IAEA thông báo với các thành viên rằng, địa điểm có số uranium bị mất tích không nằm dưới sự kiểm soát của chính phủ và việc tiếp cận cần có “hậu cần phức tạp”.
Theo AP, IAEA từ chối cung cấp thêm chi tiết về số uranium bị mất tích. Tuy nhiên, việc cơ quan này thừa nhận uranium mất tích tại một “địa điểm đã được tuyên bố trước đây” giúp thu hẹp các địa điểm tiềm năng.
Một địa điểm được từng được tuyên bố là Sabha, cách Thủ đô Tripoli của Libya khoảng 660km về phía đông nam, ở vùng phía nam hoang vu của sa mạc Sahara. Tại đây, dưới thời nhà lãnh đạo Muammar Qadhafi, Libya đã cất giữ hàng nghìn thùng uranium bánh vàng cho một cơ sở chuyển đổi uranium dự kiến nhưng chưa từng được xây dựng trong chương trình vũ khí bí mật kéo dài hàng thập kỷ.
Theo các ước tính, kho dự trữ của Libya là khoảng 1.000 tấn uranium bánh vàng dưới thời nhà lãnh đạo Muammar Gaddafi. Ông Gaddafi tuyên bố chương trình vũ khí hạt nhân với thế giới vào năm 2003.
Trong khi các thanh sát viên loại bỏ số uranium đã làm giàu cuối cùng khỏi Libya năm 2009, bánh vàng vẫn được để lại. Năm 2013, Liên Hợp Quốc ước tính khoảng 6.400 thùng uranium được lưu trữ tại Sabha.
Giới chức Mỹ lo ngại Iran có thể tìm cách mua uranium từ Libya và các quan chức hạt nhân dân sự hàng đầu dưới thời nhà lãnh đạo Muammar Gaddafi đã tìm cách trấn an, theo một điện tín ngoại giao năm 2009 do WikiLeaks tiết lộ.
Làn sóng biểu tình và lật đổ Mùa xuân Arab năm 2011 chứng kiến lực lượng nổi dậy lật đổ nhà lãnh đạo Muammar Gaddafi và cuối cùng giết chết ông này.
Trong bối cảnh khủng hoảng, Sabha trong tình trạng vô luật pháp. Những năm gần đây, Sabha phần lớn thuộc kiểm soát của lực lượng tự xưng là Quân đội Quốc gia Libya do Khalifa Hifter đứng đầu. Khalifa Hifter là nhà lãnh đạo quân sự được cho là đã làm việc với CIA trong thời gian sống lưu vong thời Qadhafi lãnh đạo Libya.
Ngoài ra, lực lượng nổi dậy Chadian cũng hiện diện ở thành phố phía nam này trong những năm gần đây.
Libya rơi vào tình trạng hỗn loạn kể từ năm 2011. Kể từ đó, quyền kiểm soát chính trị ở đây được phân chia giữa một chính phủ lâm thời tại Thủ đô Tripoli và một chính phủ khác ở phía đông đất nước được Khalifa Haftar hậu thuẫn. Chính phủ lâm thời chỉ tồn tại cho đến cuộc bầu cử dự kiến vào tháng 12.2021. Tuy nhiên, tới nay, cuộc bầu cử này vẫn chưa được tổ chức.
