Theo số liệu của Ngân hàng Nhà nước (NHNN), tính tới ngày 9.3.2023, tín dụng toàn nền kinh tế chỉ tăng 1,12% so với cuối năm 2022. Tốc độ tăng tín dụng trong 2 tháng đầu năm nay sụt giảm mạnh so với cùng kỳ năm ngoái. Nhiều doanh nghiệp vẫn cho rằng, việc kinh doanh của họ gặp khó khăn do không tiếp cận được nguồn vốn ngân hàng. Nếu không có đột phá về thể chế, cả ngân hàng và doanh nghiệp đều gặp khó.
Một khảo sát mới đây của Hiệp hội doanh nghiệp TPHCM (HUBA) với hơn 100 doanh nghiệp ở các ngành nghề về tình hình sản xuất kinh doanh 2 tháng đầu năm 2023, kết quả cho thấy có đến 83% số doanh nghiệp đang gặp khó khăn. Trong đó nguyên nhân lớn nhất là do lãi suất ngân hàng quá cao nên doanh nghiệp hoạt động cầm chừng, cố gắng vượt qua giai đoạn này và hạn chế đầu tư trong năm nay. Do biến động trái phiếu và việc kiểm soát tín dụng chặt chẽ cho thấy nền kinh tế thiếu tính thanh khoản, nên khả năng huy động vốn sụt giảm, nguồn vốn bị thu hẹp. Chính sách hỗ trợ lãi vay 2% ít khả thi, khó thực hiện vì một số doanh nghiệp lo ngại về thủ tục giấy tờ và thanh kiểm tra, báo cáo của HUBA nhấn mạnh.
HUBA cho biết, hiện lãi suất vay hầu hết trên 10%/năm, gây khó cho doanh nghiệp sử dụng đòn bẩy nợ vay. Do vậy, các doanh nghiệp kiến nghị Ngân hàng Nhà nước có biện pháp hạ lãi suất, khống chế tỷ lệ biên lãi ròng (NIM) ở mức 3% cũng là giải pháp để các ngân hàng thương mại chia sẻ khó khăn với nền kinh tế; cần khống chế trần lãi suất, giữ lãi suất cho vay khoảng 8 - 8,5%/năm. Cùng với đó, Nhà nước cần thực hiện chính sách gia hạn nợ vay năm 2023 đối với các khoản vay trung, dài hạn, áp dụng chính sách ân hạn một năm thay vì gộp trả nợ ngay trong năm sau.
Ngân hàng Nhà nước vừa quyết định hạ một số loại lãi suất điều hành thêm 0,5 - 1%, khiến nhiều doanh nghiệp vui mừng, song những nỗi lo thấp thỏm vẫn còn đó. Theo phân tích của TS Nguyễn Duy Phương, Giám đốc tài chính của DGCapital thì phân tích kỹ sẽ thấy trong lần cắt giảm lãi suất điều hành này, NHNN vẫn giữ nguyên lãi suất tái cấp vốn và trần lãi suất huy động (6%/năm). Qua đây, có thể thấy, NHNN rất thận trọng với thanh khoản hệ thống và vẫn chú trọng hút tiền về. Tăng trưởng tín dụng quý 1 năm nay thấp hơn nhiều so với năm ngoái là minh chứng cho thấy, sức hấp thụ vốn của nền kinh tế yếu đi. Đây là điều cần quan tâm để ban hành thêm các chính sách phù hợp, cộng hưởng với lãi suất hạ, thì mới có thể hỗ trợ doanh nghiệp.
Về phía các ngân hàng thì đa phần đều có quan điểm rất rõ đó là các trường hợp không cho doanh nghiệp vay bởi dự án được đánh giá là rủi ro cao, hoặc doanh nghiệp bị hạ xếp hạng đánh giá từ chính các ngân hàng, hay doanh nghiệp bị chuyển nhóm nợ. Ngân hàng không thể hạ chuẩn khi cho vay, bởi cuối cùng thì rủi ro quay trở lại ngân hàng và ngân hàng phải gánh chịu. Ngân hàng sẽ phải trích lập dự phòng rủi ro, dẫn đến chi phí đầu vào tăng, khiến lãi suất cho vay buộc phải tăng.
Trong bối cảnh vẫn chưa thể tìm được tiếng nói chung giữa ngân hàng và doanh nghiệp, theo quan điểm của các chuyên gia cần có thêm nhiều giải pháp không chỉ ngoài việc hạ lãi suất vay. Trong đó giải pháp và cũng là dòng tiền khả thi nhất là đẩy nhanh tốc độ giải ngân đầu tư công, tạo sức lan tỏa.
