Bởi đây là World Cup của thời 4.0

VAR trở thành vấn đề nóng, gây ra nhiều tranh cãi và được nói đến nhiều nhất ở vòng bảng World Cup 2018.

Hiểu chính xác và đầy đủ về VAR

Lần đầu tiên được áp dụng ở World Cup 2018, rất nhiều người hiểu chưa đầy đủ và chính xác về VAR, thế nên cần nhắc lại để định nghĩa chuẩn xác nhất khái niệm mới này.

VAR là viết tắt của “Video Assistant Referee” - “trợ lý trọng tài video”. Giống như trên sân, đó là một tổ trọng tài dùng video để hỗ trợ trọng tài chính và nhiệm vụ của 4 trọng tài tổ VAR là đánh giá tình huống thông qua video (33 camera, với 12 camera làm chậm và 2 camera việt vị đặc biệt chỉ dành riêng cho tổ VAR).

Khi có tình huống được đánh giá là thay đổi cục diện trận đấu (Có 4 loại được FIFA liệt kê rõ ràng, gồm: Bàn thắng và lỗi dẫn đến bàn thắng, quyết định thổi phạt đền và pha phạm lỗi dẫn tới phạt đền, tình huống dẫn đến thẻ đỏ trực tiếp, nhận diện nhầm cầu thủ), tổ VAR thông tin liên lạc, trao đổi với các trọng tài ở trên sân. Nguyên tắc, tổ VAR chỉ liên lạc với trọng tài chính trong các tình huống lỗi rõ ràng hoặc những tình huống nghiêm trọng bị bỏ qua để dừng trận đấu, xem lại video trước khi ra quyết định cuối cùng.

Tóm lại, có 3 điều cần phân biệt rạch ròi. Thứ nhất, VAR là các trọng tài không có mặt trên sân mà làm việc ở phòng vận hành video tại trung tâm truyền thông quốc tế (IBC) ở Mátxccơva chứ không phải là hệ thống máy móc. Thứ hai, không phải trọng tài chính yêu cầu thì mới sử dụng VAR và không phải tổ VAR yêu cầu là trọng tài sẽ xem xét tình huống xử lý, dừng lại và xem video rồi quyết định. Thứ ba, VAR dựa vào hỗ trợ của công nghệ để nhận định, có thể khác hoặc giống với tổ trọng tài làm nhiệm vụ trực tiếp trên sân. Nếu cho rằng cần can thiệp để trọng tài chính xem xét, cân nhắc để đảm bảo tính công bằng, chính xác nhất thì VAR mới chuyển tín hiệu.

Và World Cup 2018 cần VAR

Trận Colombia - Senegal quyết định tấm vé đi tiếp, phút thứ 16 Sadio Mane ngã trong vòng cấm sau pha vào bóng từ phía sau của Sanchez. Trọng tài chính đã thổi còi nhưng rồi nhận được tư vấn để xem lại video rồi quyết định không cho Senegal hưởng phạt đền.

Nếu không có VAR và đó là một bàn thắng, quá bất công với Colombia. Số phận trận đấu với tấm vé vòng 1/8 có thể đã được định đoạt rồi kéo theo diễn biến, thay đổi của cục diện bảng đấu do liên quan đến trận Nhật Bản - Ba Lan, từ một nhận định sai của trọng tài thay vì sự công bằng để rồi Colombia có bàn thắng, chiến thắng và đi tiếp xứng đáng.

Nếu không có VAR và một bàn thắng hợp lệ được công nhận sau khi bị từ chối, Đức có thể không bị loại và Hàn Quốc không có được chiến công lịch sử. Ở bàn thắng đầu tiên mà trọng tài biên phất cờ rồi trọng tài chính thổi việt vị đó, tình huống quá khó để đưa ra nhận định chính xác nhưng nhờ VAR xác định được bóng chạm chân hậu vệ Đức và Kim Young-gwon không việt vị khi ghi bàn.

Có VAR, những bàn thắng bị thổi việt vị nhưng được công nhận của Iago Aspas phút cuối trận Tây Ban Nha hòa Marocco 2-2 hay pha ngã vờ của Neymar trận Brazil thắng Costa Rica 2-0 không còn là câu chuyện tranh cãi hay là kết quả của sai lầm trọng tài. Về tiêu chí hạn chế cái sai và giúp cho nguyên tắc công bằng, minh bạch hơn thì rõ ràng phải ghi nhận.

Tất nhiên, giống như tất cả các môn thể thao khác khi áp dụng công nghệ vào thì vẫn luôn có tranh cãi, nhất là với một môn thể thao Vua lắm đặc thù như bóng đá và bản chất VAR vẫn là nhận định của con người trên cơ sở có công nghệ hỗ trợ.

Nhưng điểm lại phản ứng của những đội phản ứng do thất bại hay bị cho là thiệt thòi vì VAR, từ tình huống Ronaldo bị thẻ vàng thay vì thẻ đỏ do đánh nguội dẫn đến quả penalty phạt Mascherano khiến Argentina bị Nigeria gỡ hòa 1-1 rồi pha bóng chạm tay của Rojo không bị thổi 11m, đó đều không phải là sự bất công hay những quyết định đổi trắng thay đen.

Ít nhất, những quyết định vô lý liên quan đến đúng sai như bàn thắng rõ ràng của Lampard bị từ chối trong trận Anh thua Đức ở World Cup 2010 sẽ không còn cơ hội xuất hiện.

Và phần lớn trong những quyết định thay đổi của trọng tài tác động đến kết quả trận đấu sau khi có sự can thiệp của VAR, xét tiêu chí công bằng, minh bạch hơn thì thấy tích cực hơn là tiêu cực, khi không trực tiếp quyết định tới cả 16 tấm vé đi tiếp sau vòng bảng.

VAR phá hỏng cảm xúc, làm gián đoạn và can thiệp sâu vào trận đấu, làm mất đi vẻ đẹp của bóng đá mà ở đó góp phần chính là những sai lầm rất con người… những quan điểm như thế luôn tồn tại, nhưng có lẽ cần, và phải chấp nhận thực tế ở thời đại 4.0 mà bóng đá không thể là ốc đảo.

Cái mới bao giờ cũng gặp phản biện, nghi ngờ và phản đối nhưng VAR cần, tốt cho bóng đá hiện đại khi triệt tiêu tối đa sai số và đảm bảo tính công bằng nhất cho tất cả. Để tuyệt đối hay hoàn hảo thì không thể, khi bản chất nó vẫn là cuộc chơi của con người.