Những năm qua, Chính phủ Nhật Bản đã chuyển dần từ chính sách duy trì tỷ lệ nhập cư thấp sang mở cửa với lao động nước ngoài để đối phó với tình trạng già hóa dân số. Kết quả là số lượng lao động nước ngoài tại quốc gia Đông Á này đã tăng gấp ba lần trong hơn một thập kỷ lên khoảng 1,7 triệu người (năm 2019). Trong đó, Việt Nam là quốc gia cung cấp nguồn lao động lớn nhất cho Nhật Bản từ lĩnh vực nông nghiệp, công nghiệp đến công nghệ thông tin.
Tuy nhiên, nguồn lao động này bắt đầu giảm dần kể từ khi đại dịch COVID-19 bùng phát và vẫn chưa có dấu hiệu sẽ tăng lại khi Nhật Bản đã mở cửa trở lại. Cùng với đó, đồng Yên bị giảm về mức thấp nhất trong 30 năm so với đồng USD và các đồng tiền khác ở Châu Á do chính sách nới lỏng tiền tệ của Nhật Bản. Điều này dẫn đến giá thực phẩm và năng lượng tăng cao. Các lao động nước ngoài ở Nhật Bản buộc phải thắt chặt chi tiêu.
Theo Bloomberg, việc các lao động nước ngoài rời khỏi Nhật Bản có thể làm trầm trọng thêm tình trạng tăng trưởng trì trệ của nền kinh tế này. Trong khi, các quốc gia và vùng lãnh thổ láng giềng như Hàn Quốc và Đài Loan (Trung Quốc) dự báo sẽ vượt qua Nhật Bản về thu nhập bình quân đầu người trong thập kỷ tới.
Giáo sư Eriko Suzuki của Đại học Kokushikan cho rằng: “Tỷ lệ sinh giảm tại các quốc gia Châu Á khác cho thấy Nhật Bản phải cạnh tranh quyết liệt để có nguồn lực lao động. Trong quá khứ, mọi người đều rất hào hứng đến đây, nhưng hiện người lao động đã có nhiều điểm đến để lựa chọn khi ra nước ngoài”.
Giám đốc phát triển kinh doanh của Willtec (công ty có trụ sở tại Osaka, Nhật Bản) Hideyuki Oshima cho biết: “Nhu cầu thu hút lao động nước ngoài tại Nhật Bản đang tăng nhanh. Hiện nay, rất khó để tuyển người bản địa nên chúng tôi phải dựa nhiều vào lao động nước ngoài”.
Theo nghiên cứu của Ngân hàng Phát triển Nhật Bản và Viện Quản lý Giá trị, Nhật Bản sẽ cần gấp đôi số lao động nước ngoài hiện tại lên khoảng 4,2 triệu người vào năm 2030, và tăng lên 6,3 triệu người vào năm 2040 để đạt được mức tăng trưởng kinh tế 1,24%/năm.
Viện Nghiên cứu An ninh Dân số và Xã hội đã tính toán số người trong độ tuổi lao động của Nhật Bản sẽ giảm còn 60 triệu người vào năm 2040 từ mức 74 triệu người năm 2020.
