Máy thay người và sẽ làm nhanh hơn người
Người phụ trách về kĩ thuật của The International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ, tổ chức đã điều phối gần 400 nhà báo từ nhiều quốc gia khác nhau và phân tích khoảng 2,6 terabyte dữ liệu email, tài liệu… trong hai năm để tạo ra hồ sơ Panama nổi tiếng) trong một lần trả lời hãng AP cho biết rằng trên thực tế tổ chức này không đủ nguồn lực để điều tra tất cả các tài liệu.
Nếu ICIJ ứng dụng trí tuệ nhân tạo để đẩy nhanh tiến trình điều tra cho tất cả các nhà báo thì cũng sẽ đưa ra kết quả tương tự, nhưng có thể rút ngắn được thời gian.
Trong một cuộc trao đổi gần đây với các nhà báo công nghệ Việt Nam tại một sự kiện, cựu phóng viên Vũ Tiến Hồng của hãng tin AP tại Việt Nam (nay đang công tác tại đại học Kansas, Mỹ) đã đặt vấn đề: “Trí tuệ nhân tạo có thể làm gì?”. Và những gì anh dẫn giải ra, cho thấy AI có thể giúp được rất nhiều cho ngành truyền thông báo chí đương đại ngày nay.
Từ năm 2013, ông trùm thương mại điện tử Jeff Bezos của Amazon sau khi thâu tóm tờ Washington Post đã thúc đẩy tiến trình ứng dụng AI vào tòa soạn của báo này với một chương trình mang tên Heliograf chuyên viết những tin bài tự động dựa trên cấu trúc do các biên tập viên tạo ra.
Trong năm 2016, Heliograph đã sản xuất 850 bài báo về Olympic Rio, Bầu cử Mỹ, và các trận bóng bầu dục ở các trường phổ thông... Heliograph tạo ra các bài báo đơn giản, cập nhật tin lên Twitter, Facebook và blog trực tuyến. Hãng AP nơi anh Hồng từng công tác cũng đã sớm sủa ứng dụng AI để sản xuất các tin bài về tình hình kinh doanh theo định kì của các doanh nghiệp.
Một trường hợp khác là JX Press – một start-up thuộc lĩnh vực thông tin báo chí được thành lập năm 2008 nhưng được biết đến nhiều nhất trong việc đưa tin về vụ ám sát người được cho là Kim Jong Nam.
JX Press đã đưa tin sớm hơn tất cả các hãng tin tại Nhật Bản 30 phút nhờ vào ứng dụng công nghệ và AI để lọc tin trên mạng xã hội với niềm tự tin rằng hệ thống của mình có thể lọc được tới 99% tin giả. Hiện JX Press trở thành nguồn cung cấp thông tin, dịch vụ cho 6 đài truyền hình tại Nhật và nhiều hãng tin khác. Điểm đặc biệt của JX Press là có tới 2/3 số nhân viên là kĩ sư công nghệ thông tin.
Không chỉ có “phóng viên robot” hay “phóng viên AI”, theo anh Vũ Tiến Hồng khi các tòa soạn ứng dụng AI thì qui trình làm việc cũng sẽ có những thay đổi so với truyền thống. Đó là sự xuất hiện thêm vị trí biên tập viên AI (AI Editor) sẽ giúp hạn chế tốt hơn các lỗi sai chính tả, ngữ pháp…
Và độc giả sẽ đọc tin theo… AI
Một sáng bạn thức dậy, cầm điện thoại lên (chứ không phải là tờ báo giấy hay máy tính) và bật mở, sẽ xuất hiện những pop-up không phải quảng cáo mà là những đề xuất về tin tức. Hoặc trong ngày, màn hình smartphone thỉnh thoảng lại hiện lên những bản tin đề xuất mới để bạn có thể theo dõi.
Không còn là nguồn cung cấp tin tức từ một tờ báo cố định nào, mà thay vào đó là các mạng xã hội như Facebook hay YouTube, những nhà cung cấp trình duyệt như Google hay hệ điều hành như Microsoft, hoặc những nhà cung cấp các ứng dụng phổ biến.v.v…, sẽ trở thành những "siêu tòa soạn" có thể ở qui mô khu vực hay toàn cầu.
Những “siêu tòa soạn” ấy không có phóng viên, có thể có lượng biên tập viên và quản lí nội dung gọn nhẹ, song họ lại có sự hỗ trợ đắc lực của công nghệ mà AI có thể đóng vai trò nồng cốt phân tích kho dữ liệu khổng lồ (big data) để tìm ra hành vi, sở thích của người dùng, thậm chí biết được gu đọc tin tức của mỗi cá nhân độc giả để “bày mâm” tin tức hàng ngày một cách phù hợp nhất theo hướng cá nhân hóa cao độ.
Điều đó chỉ có thể là AI mới đảm trách xuể. Và cũng trong những “siêu tòa soạn” ấy không còn có những người ở vị trí tổng hoặc các phó tổng thư kí tòa soạn nữa mà công việc của những người này cũng sẽ do AI đảm trách.
Từ hai năm trước chúng ta đã biết đến chiến lược của Facebook muốn trở thành tòa soạn khổng lồ cung cấp thông tin cho hàng tỉ độc giả là người dùng mạng xã hội lớn nhất hành tinh này. Với chiến lược đó Facebook đã dần hạn chế lượt tiếp cận của các đường link tin tức khi được post lên trang cá nhân hay Fanpage nhằm tận thu quảng cáo tiền chi phí mua views của các website tin tức, nhưng cũng nhằm tạo vị thế “tờ báo khổng lồ” cho riêng Facebook.
Trong các thay đổi lớn nhất trong thời đương đại thì sự thay đổi của truyền thông, báo chí nằm trong tốp những lĩnh vực thay đổi nhiều nhất, khiến cho không ít tòa soạn báo giấy điêu đứng nhưng cũng mở ra cơ hội lớn cho không ít start-up thuộc lĩnh vực truyền thông cung cấp tin tức theo cách không còn phụ thuộc nhiều vào bộ máy làm nội dung nội tại nữa.
Một trong những điển hình là trang tin tức BuzzFeed trong thời gian gần đây đã được biết đến nhiều hơn. BuzzFeed là một start-up tin tức chuyên về thông tin xã hội, công nghệ và giải trí được thành lập năm 2006 tại Los Angeles (Mỹ).
Điểm khác biệt của BuzzFeed là cung cấp những tin tức ngắn, nhiều ảnh và theo từng theme khác nhau. Song điểm đặc biệt lớn nhất của BuzzFeed là cách thể hiện với một giọng điệu, phong cách rất riêng để thu hút hàng tỉ độc giả.
Nhà sáng lập kiêm CEO của BuzzFeed là Jonah Peretti cho biết, triết lí kinh doanh của tập đoàn tin tức kĩ thuật số này là dựa trên nghiên cứu dữ liệu hành vi người dùng, với tầm nhìn Internet sẽ còn làm thay đổi nhiều thứ trong đó có các sản phẩm và dịch vụ về tin tức, giải trí từ đó đưa ra định hướng phát triển dài hạn.
