Hàng chục triệu lao động phi chính thức dễ tổn thương

Nhóm lao động dễ “bị bỏ qua”

Tổng cục Thống kê cho biết, trong năm 2023, số người lao động (NLĐ) đang làm việc có xu hướng tăng nhưng thị trường lao động chưa có sự cải thiện về chất lượng lao động khi số lao động làm các công việc bấp bênh, thiếu tính ổn định vẫn chiếm tỉ trọng lớn có xu hướng tăng lên.

Số người có việc làm phi chính thức chung (bao gồm cả lao động làm việc trong hộ nông, lâm nghiệp và thủy sản) trong quý IV/2023 là 33,5 triệu người, tăng 90,1 nghìn người (tăng 0,3%) so với quý trước. Tốc độ tăng lao động phi chính thức tăng cao hơn tốc độ tăng của lao động chính thức, điều này làm tăng tỉ lệ lao động phi chính thức trong quý IV/2023.

Tính chung năm 2023, số lao động phi chính thức là 33,3 triệu người, tỉ lệ lao động có việc làm phi chính thức là 64,9%.

Sự sụt giảm đơn hàng diễn ra từ những quý cuối năm 2022 đến hết năm 2023 làm ảnh hưởng nặng nề đến nền kinh tế nói chung và thị trường lao động nói riêng, đặc biệt ngành công nghiệp chế biến chế tạo đã làm giảm hiệu quả của các chính sách thúc đẩy chính thức hóa lao động phi chính thức.

Bà Nguyễn Thị Lan Hương - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học xã hội - Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội - cho rằng, những con số thống kê đã chỉ ra các tác động nặng nề của đại dịch COVID-19 đối với thị trường lao động.

Bắt đầu từ khoảng tháng 4.2023 đến nay, các doanh nghiệp lúc đóng, lúc mở, luôn trong trạng thái trực chiến, tác động của đại dịch không chỉ trước mắt mà còn là lâu dài. Thực tế, đã có những NLĐ di chuyển về quê và không biết bao giờ mới trở lại.

“Một nhóm bị ảnh hưởng nặng mà chúng ta có thể thấy chính sách chưa đến, đó là nhóm lao động tự do thị trường phi chính thức. Thường chúng ta đã bỏ qua nhóm này” - bà Hương nhận định.

Tập trung đào tạo, đào tạo lại lao động

Theo bà Hương, lao động phi chính thức làm bất cứ công việc gì hợp pháp cũng đang ngày đêm tạo ra của cải vật chất cho xã hội, đóng góp vào tốc độ tăng trưởng kinh tế.

Vì vậy, Quốc hội nên có các giải pháp để phát triển thị trường lao động, đặc biệt quan tâm đến lao động phi chính thức vì số lượng lao động phi chính thức chắc chắn sẽ tiếp tục tăng mạnh.

Sau COVID-19, doanh nghiệp đã tái cơ cấu sản xuất, đầu tư dây chuyền, thiết bị, công nghệ, máy móc tiên tiến, hiện đại, dần tự động hóa nên những ngành thâm dụng lao động như da giày, dệt may, điện tử, máy tính, điện thoại... cũng không cần nhiều lao động phổ thông làm những công việc giản đơn. Do vậy, ngay cả khi kinh tế thế giới phục hồi, hoạt động xuất khẩu được đẩy mạnh, thì lực lượng lao động phi chính thức vẫn áp đảo.

“Mới có khoảng 26% lực lượng lao động đã qua đào tạo, giải pháp cấp bách và lâu dài là phải tập trung đào tạo, đào tạo lại lực lượng lao động thì mới giảm được lao động phi chính thức - những người đang chịu thiệt thòi khi thu nhập bình quân chỉ bằng 50% lao động chính thức” - nguyên Viện trưởng Viện Khoa học xã hội đề xuất.

Ông Vũ Quang Thành - Phó Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội - nhận định, trong thời gian tới, đầu năm 2024, thị trường lao động trên đà hồi phục dưới sự quan tâm với nhiều chính sách từ Chính phủ.

Với vai trò kết nối NLĐ và doanh nghiệp, ông Thành bày tỏ hy vọng thị trường lao động tiếp tục trên đà phục hồi, doanh nghiệp có sự ổn định, có nhiều đơn hàng, việc làm dành cho NLĐ.