Không bắt tay, không ngồi chung bàn
Thỏa thuận nhằm dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu ngũ cốc từ Ukraina được ký kết tại cuộc đàm phán do Liên Hợp Quốc làm trung gian ở Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ.
Theo các điều khoản của thỏa thuận, đại diện của Ukraina, Nga, Liên Hợp Quốc và Thổ Nhĩ Kỳ đồng ý mở một trung tâm điều phối chung ở thủ đô Thổ Nhĩ Kỳ để giám sát các chuyến hàng từ Ukraina và duy trì các tuyến đường vận chuyển an toàn cho những các chuyến ngũ cốc qua Biển Đen.
Theo Straits Times, các đại diện của Nga và Ukraina ký thỏa thuận ngũ cốc đã từ chối ngồi cùng bàn tại lễ ký kết. Thêm vào đó, trong phần trang trí tại buổi lễ, cờ của Nga và Ukraina đã được điều chỉnh để không đặt cạnh nhau.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu và người đồng cấp Thổ Nhĩ Kỳ Hulusi Akar đã ký thỏa thuận với Tổng thư ký Liên hợp quốc Antonio Guterres, trong khi Bộ trưởng Cơ sở hạ tầng Ukraina Aleksandr Kubrakov ký một văn bản riêng với ông Akar, để hoàn tất thỏa thuận.
Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Guterres mô tả việc ký kết thỏa thuận ngũ cốc là "ngọn hải đăng của hy vọng trong một thế giới cần nó hơn bao giờ hết" và cảm ơn Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan vì sự kiên trì của ông trong việc đạt được thỏa thuận.
Ông Guterres cũng ca ngợi các quan chức Nga và Ukraina vì đã “gạt sự khác biệt sang một bên” vì lợi ích của nguồn cung cấp lương thực cho thế giới, đặc biệt là ở các nước đang phát triển.
Hồi tháng 3, Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres cảnh báo việc chậm trễ vận chuyển lúa mì từ Ukraina và Nga có thể dẫn đến “một cơn bão đói và sự tan rã của hệ thống lương thực toàn cầu”.
Tầm quan trọng của thỏa thuận ngũ cốc
Việc khởi động lại các chuyến hàng ngũ cốc từ Ukraina, nhà sản xuất lớn thứ 5 thế giới, sẽ giúp đảm bảo nguồn cung cấp lương thực toàn cầu và ngăn chặn những lo ngại gia tăng về an ninh lương thực.
Trước khi Nga và Ukraina ký thỏa thuận ngày 22.7, EU gần đây đã thiết lập "làn đường đoàn kết", kết hợp mạng lưới xe tải, tàu hỏa và các tàu khác nhằm tạo thuận lợi cho xuất khẩu từ Ukraina. Tuy nhiên, vận chuyển đường bộ không thể lớn bằng đường biển.
Ukraine có vai trò quan trọng trong nguồn cung cấp ngũ cốc toàn cầu. Năm ngoái, các nhà cung cấp của Ukraina chiếm 10% lượng ngũ cốc xuất khẩu toàn cầu. Lượng ngũ cốc xuất khẩu từ Ukraina rất quan trọng với các nước đang phát triển. Tuy nhiên, theo Kiev, lượng giao ngũ cốc của nước này giảm 55% so với cùng kỳ năm ngoái, xuống còn 777.000 tấn riêng trong tháng 6.
Tổ chức Nông lương Liên Hợp Quốc (FAO) ước tính có ít nhất 20 triệu tấn ngũ cốc đang bị mắc kẹt ở Ukraina. Nếu những chuyến ngũ cốc này không được xuất khẩu ít nhất 18 triệu người trên thế giới sẽ phải đối mặt với tình trạng thiếu lương thực.
Những quốc gia nào bị ảnh hưởng nhiều nhất khi Ukraina giảm xuất khẩu ngũ cốc, theo Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO), là 35 quốc gia Châu Phi nhận tới 90% ngũ cốc tiêu thụ từ Ukraina. Các nước Trung Đông cũng là những nhà nhập khẩu lớn của Ukraina. Năm 2020, phần lớn ngũ cốc của Ukraina được chuyển đến Ai Cập, Indonesia, Pakistan, Bangladesh và Lebanon.
Lo ngại về tình trạng mất an ninh lương thực toàn cầu đã dấy lên trong vài tháng qua do xung đột Ukraina và các lệnh trừng phạt Nga. Khi xuất khẩu nông sản của hai nước bị hạn chế, giá ngũ cốc toàn cầu bắt đầu tăng lên.
Các nhà xuất khẩu lương thực lớn khác, như Ấn Độ và Kazakhstan, đã buộc phải ngừng xuất khẩu ngũ cốc hoàn toàn để kiểm soát giá nội địa. Kết quả là, nhiều quốc gia nhập khẩu ngũ cốc đối mặt với giá lương thực tăng cao và tình trạng thiếu lương thực.
Cách thức thực thi
Theo RT, thỏa thuận mà các quan chức Nga và Ukraina ký ngày 22.7 gồm 2 văn kiện: Bản ghi nhớ có hiệu lực trong 3 năm đề cập đến vấn đề trừng phạt nông sản và phân bón của Nga. Văn bản thứ hai, có hiệu lực trong 120 ngày với khả năng gia hạn, xác định cơ chế xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp của Ukraina từ các cảng do Ukraina kiểm soát.
Bản ghi nhớ yêu cầu Liên Hợp Quốc đảm bảo dỡ bỏ các hạn chế với xuất khẩu nông sản và phân bón Nga. Cụ thể là loại bỏ những trở ngại mà Mỹ và EU đã tạo ra trong các lĩnh vực tài chính, bảo hiểm và logistics, để đạt được mức miễn trừ cụ thể với các sản phẩm này khỏi các biện pháp trừng phạt Nga.
Theo thỏa thuận mới ký kết của Nga và Ukraina, các tàu chở hàng khô được đảm bảo an ninh và hiện được phép rời cảng. Các tàu chở ngũ cốc sẽ không có quân đội hộ tống nhưng các bên tham gia thỏa thuận cam kết không tấn công những tàu này.
Thỏa thuận của Nga và Ukraina cho phép tạo những hành lang an toàn từ Odessa, cũng như Chornomorsk và Yuzhny. Các tàu sẽ đi qua những hành lang này trên Biển Đen dưới sự hướng dẫn của các hoa tiêu Ukraina và sau đó đi qua eo biển Bosphorus.
Các quan chức Nga, Ukraina và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ kiểm tra tất cả các tàu chở ngũ cốc tại các cảng do Ankara lựa chọn nhằm ngăn chặn việc buôn lậu vũ khí và đạn dược.
Thỏa thuận yêu cầu thành lập ngay lập tức một Trung tâm Điều phối chung, có trụ sở tại Istanbul có đại diện từ Ukraina, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ. Trung tâm sẽ giám sát việc tàu thuyền qua lại an toàn dọc theo các hành lang đã được thỏa thuận.
Nga và Liên Hợp Quốc sẽ tạo ra một cơ chế trao đổi thông tin về xuất khẩu các sản phẩm và phân bón thông qua phái đoàn thường trực của Nga tại Liên Hợp Quốc.
