Là một nhà kinh tế học, từng có thời gian là phó giáo sư tại một trường đại học ở Mỹ, ông Dị Cương (Yi Gang) bất ngờ tiếp tục đảm nhiệm cương vị Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOJ - Ngân hàng Trung ương Trung Quốc) nhiệm kỳ 5 năm lần thứ hai, mặc dù đã đến tuổi nghỉ hưu trong năm nay.
Ông Dị Cương, 65 tuổi, được coi là một nhà cải cách ủng hộ thị trường, thẳng thắn và có khí chất học giả. Được tôn trọng vì kiến thức về kinh tế tiền tệ, ông cũng nổi tiếng với phong cách làm việc cân bằng và khiêm tốn.
Thông thạo tiếng Anh, ông Dị Cương lấy bằng tiến sĩ kinh tế tại Mỹ, là cựu phó giáo sư kinh tế tại Đại học Indiana - Đại học Purdue Indianapolis (Mỹ), nơi mà ông gọi là “ngôi nhà thứ hai” của mình và đã làm việc trong khoảng 8 năm trước khi trở về Trung Quốc vào năm 1994.
Ngân hàng Trung ương Trung Quốc dưới thời ông Dị Cương đã kiềm chế các biện pháp kích thích lớn và giữ lạm phát tiêu dùng chỉ ở mức 2% vào năm ngoái - một sự tương phản rõ rệt với mức lạm phát cao nhất trong 40 năm qua ở các nước phương Tây lớn.
Ông cũng được giao nhiệm vụ ứng phó với hỗn loạn tài chính khi Trung Quốc chứng kiến cuộc di cư vốn ồ ạt vào năm ngoái sau khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraina.
Hồi đầu tháng này, ông Dị Cương cho biết, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc sẽ duy trì chính sách tiền tệ thận trọng và tiếp tục giải quyết các rủi ro tài chính.
“Chúng tôi sẽ tiếp tục tạo ra một môi trường kinh doanh đẳng cấp thế giới theo định hướng thị trường, dựa trên luật pháp và quốc tế hóa, đồng thời mở rộng đều đặn việc mở cửa thể chế trong lĩnh vực tài chính” - ông nói trong cuộc họp báo ngày 3.3, ngay trước khi khai mạc kỳ họp lưỡng viện của Trung Quốc.
Trước khi nắm quyền lãnh đạo PBOC vào năm 2018, ông Dị Cương đã làm việc tại Ngân hàng Trung ương Trung Quốc trong hai thập kỷ, bao gồm hơn 8 năm làm Phó thống đốc dưới thời Chu Tiểu Xuyên (Zhou Xiaochuan) - được biết đến với biệt danh “Mr Renminbi” vì đã không ngừng thúc đẩy đồng nhân dân tệ.
Nhưng bất chấp trình độ học vấn cao, việc bổ nhiệm ông Dị Cương làm Thống đốc PBOC trong nhiệm kỳ 5 năm đầu tiên khiến một số nhà quan sát Trung Quốc ngạc nhiên, vì động thái này dường như phá vỡ một quy tắc bất thành văn rằng một người du học ở nước ngoài không bao giờ được bổ nhiệm làm quan chức chính phủ hàng đầu.
Những người khác lại nhìn nhận khác: Với việc Trung Quốc quyết tâm nâng cao vị thế trên trường quốc tế, đồng thời duy trì sự ổn định chính sách trong nước, ông Dị là sự lựa chọn rõ ràng.
Kể từ năm 2018, ông Dị Cương - người đã nghiên cứu kỹ lưỡng về lạm phát trong những năm 1990 - đã duy trì quan điểm thận trọng về chính sách tiền tệ, kiềm chế kích thích mạnh trong thời kỳ đại dịch và không thắt chặt mạnh mẽ như những người đồng cấp phương Tây đã làm trong những tháng gần đây để chống lạm phát.
Dưới sự giám sát của Thống đốc Dị Cương, PBOC đã đẩy mạnh cải cách tài chính, chẳng hạn như đưa ra lãi suất cơ bản cho khoản vay (LPR), tìm cách thiết lập lãi suất dựa trên thị trường.
Ông kêu gọi “tính trung lập trong cạnh tranh” đối với các doanh nghiệp nhà nước (SOE) của Trung Quốc trong năm đầu tiên nhậm chức.
Ông cũng đã tăng cường nỗ lực mở rộng việc sử dụng đồng nhân dân tệ trên phạm vi quốc tế trong 4 năm qua và đưa sáng kiến tiền tệ kỹ thuật số của Trung Quốc lên hàng đầu. Bắc Kinh hiện đang dẫn đầu cuộc đua giữa các ngân hàng trung ương toàn cầu trong lĩnh vực này.
Dưới sự lãnh đạo của ông, PBOC đã đẩy nhanh quá trình mở cửa tài chính của Trung Quốc, dỡ bỏ trần sở hữu nước ngoài đối với các tổ chức tài chính và mở rộng các kế hoạch kết nối trái phiếu giữa đại lục và đặc khu hành chính Hong Kong.
Nhưng bất chấp những bước tích cực như vậy đã được thực hiện, các rào cản tiếp cận thị trường, rủi ro pháp lý và căng thẳng địa chính trị vẫn hạn chế các doanh nghiệp nước ngoài tại Trung Quốc.
Trong những năm gần đây, Ngân hàng Trung ương Trung Quốc đóng vai trò dẫn đầu trong chiến dịch giảm nợ của Bắc Kinh, bao gồm cả các vụ nợ nổi tiếng tại Ngân hàng Baoshang và nhà phát triển bất động sản Evergrande Group.
Hiến pháp Trung Quốc không giới hạn nhiệm kỳ của thống đốc ngân hàng trung ương và người tiền nhiệm của ông Dị là ông Chu Tiểu Xuyên, đã lãnh đạo tổ chức này trong 15 năm.
Sinh năm 1958, nhiệm kỳ thứ hai bất ngờ của ông Dị Cương có thể giúp giảm bớt những lo lắng về triển vọng của chính sách tiền tệ Trung Quốc và sự tham gia quốc tế của các nhà hoạch định chính sách tài chính Trung Quốc.
Victor Shih, phó giáo sư kinh tế chính trị tại Đại học California San Diego (Mỹ), cho biết: “Các quan chức như Dị Cương đã tiếp xúc nhiều với quốc tế ngay từ đầu trong sự nghiệp của họ. Họ có rất nhiều bạn bè ở nước ngoài, họ thực sự mang lại nhiều điều thú vị, bởi vì họ có thể… nói chuyện rất thoải mái với các nhà đầu tư quốc tế và các tổ chức tài chính quốc tế chẳng hạn như IMF, và đàm phán với họ về nhiều thứ khác nhau mà Trung Quốc muốn có”.
