Các biến thể phụ BA.4 và BA.5 đang tăng đột biến trên toàn cầu vì chúng có thể lây lan nhanh hơn các biến thể khác, chủ yếu là BA.2. Nhưng cho đến nay, các biến thể Omicron mới nhất dường như gây ra ít ca tử vong và nhập viện hơn so với những người anh em họ cũ của chúng.
Tờ Nature phân tích chi tiết về tác động của BA.4 và BA.5 với đại dịch.
BA.4 và BA.5 là gì?
Hai biến thể này tương tự với BA.2 hơn là chủng BA.1 - biến thể khởi động làn sóng Omicron ở hầu hết các quốc gia vào cuối năm ngoái. Nhưng BA.4 và BA.5 mang những đột biến độc đáo của riêng chúng, bao gồm những thay đổi được gọi là L452R và F486V trong protein gai của virus có thể điều chỉnh khả năng bám vào tế bào vật chủ và điều chỉnh một số phản ứng miễn dịch.
Một phân tích hồi tháng 5 phát hiện ra rằng BA.4 và BA.5 có chung nguồn gốc với các chủng Omicron trước đó. Nhưng một phân tích chưa được công bố của các nhà di truyền học tiến hóa Bette Korber và William Fischer tại Phòng thí nghiệm Quốc gia Los Alamos ở New Mexico, Mỹ, cho thấy các biến thể này có thể là các nhánh của BA.2.
Korber và Fischer cũng phát hiện ra rằng nhiều trình tự bộ gene được phân loại là BA.2 trong cơ sở dữ liệu công khai thực sự là BA.4 hoặc BA.5.
Tại sao các biến thể đang gia tăng trên toàn cầu?
Lợi thế lây truyền của các biến thể có thể là do những thay đổi sinh học làm tăng tốc độ lây nhiễm, chẳng hạn, cho phép virus lây nhiễm sang nhiều người hơn, nhanh hơn.
Christian Althaus - nhà dịch tễ học tính toán tại Đại học Bern - cho biết sự gia tăng của BA.4 và BA.5 dường như xuất phát từ khả năng lây nhiễm sang những người đã miễn dịch với các dạng Omicron trước đó và các biến thể khác. Althaus cho biết thêm, với hầu hết thế giới bên ngoài Châu Á đang nới lỏng kiểm soát SARS-CoV-2, thì sự gia tăng của BA.4 và BA.5 là gần như không tránh khỏi và sẽ chỉ giảm đi khi có đủ số người nhiễm bệnh.
Trên cơ sở sự gia tăng của BA.5 ở Thụy Sĩ, Althaus ước tính rằng khoảng 15% người dân ở nước này sẽ bị nhiễm virus. Nhưng các quốc gia khác nhau có tỉ lệ miễn dịch khác nhau. Kết quả là, quy mô của làn sóng BA.4 và BA.5 sẽ thay đổi tùy theo từng nơi.
BA.4 và BA.5 sẽ có tác động gì đối với xã hội?
Điều này cũng có thể thay đổi theo quốc gia. Waasila Jassat, chuyên gia y tế công cộng tại Viện Quốc gia về Các bệnh Truyền nhiễm ở Johannesburg, cho biết, mặc dù có số ca mắc cao, nhưng Nam Phi chỉ tăng nhẹ số ca nhập viện và tử vong trong làn sóng BA.4 và BA.5.
Trong một nghiên cứu mới, Jassat và các đồng nghiệp của cô phát hiện ra rằng làn sóng BA.4 và BA.5 của Nam Phi dẫn đến tỷ lệ nhập viện tương tự nhưng tỷ lệ tử vong thấp hơn một chút khi so sánh với làn sóng Omicron trước đó của nước này. Cả hai làn sóng Omicron đều tỏ ra nhẹ hơn nhiều, về số ca nhập viện và tử vong, so với làn sóng Delta dữ dội trước đó.
Ngoài Nam Phi, các quốc gia khác đang nhận thấy những tác động đáng kể hơn từ BA.4 và BA.5. Ở Bồ Đào Nha - nơi tỷ lệ tiêm chủng và tăng cường COVID-19 rất cao - mức độ tử vong và nhập viện liên quan đến đợt mới nhất tương tự như trong đợt Omicron đầu tiên (mặc dù vẫn không giống như tác động do các biến thể trước đó gây ra).
Vaccine có tác dụng thế nào?
Các nghiên cứu trong phòng thí nghiệm liên tục cho thấy các kháng thể được kích hoạt bằng cách tiêm chủng ít hiệu quả hơn trong việc ngăn chặn BA.4 và BA.5 so với việc ngăn chặn các chủng Omicron trước đó, bao gồm BA.1 và BA.22–6. Các nhà khoa học cho biết, điều này có thể khiến những người thậm chí đã được tiêm vaccine COVID-19 và tiêm mũi tăng cường dễ bị nhiễm biến thể mới. Ngay cả những người có miễn dịch lai - nhờ tiêm chủng và nhiễm Omicron BA.1 trước đó - cũng khó miễn nhiễm với BA.4 và BA.5. Các nhóm nghiên cứu cho rằng đó là do đột biến gai L452R và F486V của các biến thể.
Điều gì sẽ đến tiếp theo?
Các biến thể phụ của Omicron có thể tiếp tục phát triển, với các biến thể mới đang khoét sâu thêm các lỗ hổng trong khả năng miễn dịch hiện có. “Không ai có thể nói BA.4 hay BA.5 là biến thể cuối cùng" - Kei Sato, nhà virus học tại Đại học Tokyo, cho biết, nhấn mạnh rằng rất có khả năng các biến thể Omicron khác sẽ xuất hiện.
Một khả năng khác là sự xuất hiện của biến thể từ một nhánh của SARS-CoV-2 khác với nhánh Omicron. Bị nhiễm Omicron lặp lại có thể xây dựng khả năng miễn dịch rộng rãi chống lại các chủng kế tiếp, tạo cơ hội sản sinh một biến thể SARS-CoV-2 hoàn toàn khác lạ với phản ứng miễn dịch của con ngườ.
Càng ngày, các nhà khoa học càng cho rằng các biến thể bao gồm Omicron và Alpha có thể bắt nguồn từ việc mắc SARS-CoV-2 mãn tính kéo dài nhiều tháng, trong đó các đột biến tăng cường khả năng lây truyền và né tránh miễn dịch có thể hình thành.
Cũng không rõ khi nào biến thể tiếp theo sẽ xuất hiện. BA.4 và BA.5 bắt đầu xuất hiện ở Nam Phi chỉ vài tháng sau BA.1 và BA.2 - mô hình hiện đang lặp lại ở nhiều nơi bao gồm Vương quốc Anh và Mỹ. Nhưng khi đạt được khả năng miễn dịch toàn cầu nhờ tiêm chủng và bị nhiễm virus lặp đi lặp lại thì tần suất của làn sóng SARS-CoV-2 có thể sẽ chậm lại.
