Siêu biến thể mới xuất hiện: Hệ quả tự nhiên
Nhiều quốc gia giàu có nhất thế giới đã dành cả năm qua để tích trữ vaccine COVID-19, mua trước thừa số lượng để tiêm chủng cho dân số của họ nhiều lần và không thực hiện được lời hứa chia sẻ vaccine với thế giới đang phát triển. Tổ chức Y tế Thế giới WHO gọi cách tiếp cận này là "tự đánh bại bản thân".
Hậu quả đã xuất hiện. Siêu biến thể Omicron có khả năng lây lan cao hơn có thể xuất hiện từ một khu vực có tỉ lệ tiêm chủng thấp. Omicron lần đầu tiên được xác định ở Nam Phi, mặc dù không rõ liệu nó có nguồn gốc ở đó hay không, hoặc liệu nó có được đưa vào quốc gia này từ những nơi khác trong khu vực hay không.
Những gì các nhà khoa học biết là virus có nhiều khả năng đột biến ở những nơi ít tiêm phòng và khả năng lây lan cao.
"Nó có thể đã xuất hiện ở một quốc gia khác và đã được phát hiện ở Nam Phi, nơi có năng lực và khả năng giải trình tự bộ gene rất, rất tốt ... nó có thể là hậu quả của một đợt bùng phát, có thể là ở một số khu vực của Châu Phi cận Sahara, nơi không có năng lực giải trình tự bộ gene tốt và tỉ lệ tiêm chủng thấp" - Michael Head, nhà nghiên cứu cấp cao về sức khỏe toàn cầu tại Đại học Southampton, nói với CNN.
Ông Head cho biết, sự xuất hiện của các biến thể mới là "hệ quả tự nhiên của việc thế giới tiêm chủng quá chậm".
“Chúng ta vẫn có một số lượng lớn dân số chưa được tiêm phòng, như ở Châu Phi cận Sahara, và những quần thể này rất dễ bị bùng phát” - ông nói.
Ông Head bổ sung, các biến thể mới của virus từng gây ra vấn đề trong quá khứ đều xuất hiện từ những nơi từng trải qua các đợt bùng phát lớn, không kiểm soát được, chẳng hạn như khi biến thể Alpha lần đầu tiên được phát hiện ở Anh vào tháng 12 năm ngoái hoặc biến thể Delta lần đầu tiên tìm thấy ở Ấn Độ vào tháng Hai.
Bất bình đẳng vaccine
Biến thể Omicron đã lan rộng khắp thế giới tính đến ngày 29.11. Nhiều nước phản ứng trước thông tin các nhà khoa học Nam Phi phát hiện ra biến thể mới bằng cách nhanh chóng đóng cửa biên giới của họ đối với du khách đến từ các quốc gia trong khu vực, bao gồm Nam Phi, Botswana, Zimbabwe, Namibia, Lesotho, Eswatini, Mozambique và Malawi.
Tuy nhiên, các nhà khoa học, các chuyên gia y tế cộng đồng và những người ủng hộ đã cảnh báo rằng, khoảng cách quá lớn giữa tỉ lệ tiêm chủng ở các nước phát triển và đang phát triển có thể là nguyên nhân.
Jeremy Farrar, giám đốc tổ chức từ thiện nghiên cứu sức khỏe Wellcome Trust, cho biết biến thể mới cho thấy lý do tại sao thế giới cần đảm bảo khả năng tiếp cận công bằng hơn đối với vaccine và các công cụ y tế công cộng khác.
"Các biến thể mới là một lời nhắc nhở rằng đại dịch còn lâu mới kết thúc. Bất bình đẳng là điều sẽ kéo dài đại dịch" - ông viết trên Twitter.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), chỉ 7,5% người dân ở các nước thu nhập thấp đã được tiêm ít nhất một liều vaccine COVID-19. Trong 8 quốc gia bị ảnh hưởng nhiều nhất bởi lệnh cấm đi lại liên quan đến biến thể Omicron, tỉ lệ dân số đã tiêm ít nhất một liều vaccine dao động từ 5,6% ở Malawi đến 37% ở Botswana.
Trong khi đó, 63,9% người dân ở các nước có thu nhập cao đã được tiêm ít nhất một mũi, theo WHO. Ở cả Liên minh Châu Âu và Mỹ, khoảng 70% người dân đã được tiêm ít nhất một mũi, theo Trung tâm Phòng ngừa và Kiểm soát Dịch bệnh Châu Âu và Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ.
Trong khi có nhiều lý do tại sao một quốc gia có thể có tỉ lệ tiêm chủng thấp hơn - tình trạng do dự vaccine vẫn là một vấn đề lớn ở nhiều quốc gia, bao gồm cả Nam Phi - ông Head cho biết việc thiếu khả năng tiếp cận với vaccine là một vấn đề lớn.
Ông nói: “Một nguyên nhân của tình trạng này là các quốc gia giàu có đang tích trữ liều lượng cao hơn những gì họ thực sự cần và không tuân theo các cam kết tài trợ vaccine cho COVAX hoặc trực tiếp cho các quốc gia đó".
COVAX là chương trình chia sẻ vaccine toàn cầu của WHO. Tính đến tháng trước, 537 triệu liều đã được vận chuyển thông qua chương trình tới 144 quốc gia - một tỉ lệ nhỏ trong số 7,9 tỉ liều đã được tiêm trên toàn cầu cho đến nay.
Mục tiêu của WHO là 40% dân số của tất cả các quốc gia được tiêm chủng vào cuối năm 2021 và 70% vào giữa năm tới dường như đã nằm ngoài khả năng, chỉ có hai quốc gia Châu Phi - Morocco và Tunisia - đang trên đường đạt được mục tiêu.
Viết trên tờ The Guardian hôm 27.11, cựu Thủ tướng Anh Gordon Brown, đại sứ của WHO về tài trợ y tế toàn cầu, nói rằng "sự thất bại của thế giới trong việc đưa vaccine đến tay người dân ở các nước đang phát triển đang trở lại ám ảnh chúng ta. Chúng ta đã được báo trước, nhưng chúng ta vẫn không tránh được".
"Trong trường hợp không được tiêm chủng hàng loạt, COVID-19 không chỉ lây lan tự do giữa những người không được bảo vệ mà còn đang gây đột biến, với các biến thể mới xuất hiện từ những nước nghèo nhất, gây đe doạ không chỉ cho họ mà cho cả những người đã được tiêm đầy đủ ở những nước giàu nhất thế giới" - cựu Thủ tướng Brown viết, đồng thời nhắc lại ví dụ về biến thể Delta ở Ấn Độ".
Bác sĩ Richard Lessells, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm tại Đại học KwaZulu-Natal ở Durban, Nam Phi, cho biết phản ứng của giới giàu có trước thông tin các nhà khoa học Nam Phi phát hiện ra một biến thể mới là một ví dụ cho sự ích kỷ của chính họ.
"Điều tôi thấy thực sự đau buồn... không chỉ là lệnh cấm đi lại đang được thực hiện ở nhiều nước mà đó lại là phản ứng duy nhất, hoặc phản ứng mạnh nhất.
Không có lời hỗ trợ nào cho các nước Châu Phi để giúp chúng tôi kiểm soát đại dịch và đặc biệt là không đề cập đến việc giải quyết sự bất bình đẳng về vaccine mà chúng tôi đã cảnh báo cả năm nay, và hậu quả là những gì chúng ta đang thấy" - ông Lessells nói với CNN.
