"Vắt óc" lý giải bí ẩn vì sao Châu Phi tránh được thảm họa COVID-19

Khánh Minh |

Kịch bản thảm họa COVID-19 không xảy ra ở phần lớn Châu Phi cho đến thời điểm này khiến các nhà khoa học "vắt óc" tìm lời giải.

Không khẩu trang, hiếm vaccine

Tại khu chợ đông đúc ở một thị trấn nghèo bên ngoài thủ đô Harare của Zimbabwe, Nyasha Ndou để khẩu trang trong túi khi hàng trăm người khác, phần lớn không đeo khẩu trang, chen lấn mua bán trái cây và rau củ bày trên bàn gỗ và tấm nhựa. Ở thủ đô Harare cũng như hầu hết Zimbabwe, COVID-19 đang nhanh chóng lùi vào dĩ vãng, khi các cuộc mít tinh chính trị, các buổi hòa nhạc và các cuộc tụ họp tại gia đã quay trở lại.

“COVID-19 đã biến mất. Lần cuối cùng bạn nghe tin về bất kỳ ai chết vì COVID-19 là khi nào? Khẩu trang là để bảo vệ túi tiền của tôi. Cảnh sát đòi hối lộ, vì vậy tôi sẽ mất tiền nếu không đeo khẩu trang” - AP dẫn lời Ndou nói.

Vài ngày trước đó, Zimbabwe chỉ ghi nhận 33 ca mắc COVID-19 mới và không có ca tử vong nào. Cùng với sự suy giảm của COVID-19 trên toàn châu lục, dữ liệu của Tổ chức Y tế Thế giới WHO cho thấy số ca nhiễm đã giảm kể từ tháng 7.

Khi COVID-19 lần đầu tiên xuất hiện vào năm ngoái, các quan chức y tế lo ngại đại dịch sẽ quét qua Châu Phi, giết chết hàng triệu người. Tuy nhiên đến nay, kịch bản thảm khốc đó vẫn chưa thành hiện thực ở Zimbabwe cũng như phần lớn châu lục.

Một trong những lý do các nhà khoa học đưa ra là việc thu thập dữ liệu COVID-19 chính xác, đặc biệt là ở các quốc gia Châu Phi có hệ thống giám sát chắp vá, rất khó, và cảnh báo rằng xu hướng COVID-19 đang giảm dần có thể dễ dàng thay đổi.

Lý giải bí ẩn

Nhưng có một điều gì đó “bí ẩn” đang xảy ra ở Châu Phi khiến các nhà khoa học bối rối - Wafaa El-Sadr, chủ nhiệm bộ môn y tế toàn cầu tại Đại học Columbia (Mỹ), cho biết. Bà nói: “Châu Phi không có vaccine và các nguồn lực để chống lại COVID-19 giống như ở Châu Âu và Mỹ, nhưng bằng cách nào đó, họ có vẻ đang làm tốt hơn".

Chưa đến 6% người dân ở Châu Phi đã được tiêm chủng. Trong nhiều tháng, WHO mô tả lục địa này là “một trong những khu vực ít bị ảnh hưởng nhất trên thế giới” trong các báo cáo đại dịch hàng tuần của mình.

Một số nhà nghiên cứu cho biết dân số trẻ của lục địa đen - độ tuổi trung bình là 20, so với khoảng 43 ở Tây Âu - cũng như tỉ lệ đô thị hóa thấp hơn khiến người dân có nhiều thời gian ở ngoài trời trong những không gian rộng rãi, có thể giúp họ tránh được tác động chết người của virus. Một số nghiên cứu đang xem xét liệu có thể có những giải thích khác, bao gồm cả lý do di truyền hoặc quá khứ nhiễm các bệnh ký sinh trùng hay không.

Tuần trước, các nhà nghiên cứu làm việc tại Uganda cho biết họ phát hiện ra rằng những bệnh nhân COVID-19 có tỉ lệ phơi nhiễm với bệnh sốt rét ít có nguy cơ bị bệnh nặng hoặc tử vong hơn những người có ít tiền sử về bệnh do muỗi truyền.

Jane Achan, cố vấn nghiên cứu cấp cao tại Hiệp hội Sốt rét và là đồng tác giả của nghiên cứu nói: “Chúng tôi thực sự khá ngạc nhiên khi thấy điều ngược lại - rằng bệnh sốt rét có thể có tác dụng bảo vệ”.

Achan cho biết, điều này có thể gợi ý rằng việc nhiễm bệnh sốt rét trong quá khứ có thể làm “giảm bớt” xu hướng hoạt động quá mức của hệ miễn dịch khi bị nhiễm COVID-19. Nghiên cứu đã được trình bày tại một cuộc họp của Hiệp hội Y học Nhiệt đới và Vệ sinh Mỹ.

Christian Happi - giám đốc Trung tâm Châu Phi về gene của các bệnh truyền nhiễm tại Đại học Redeemer ở Nigeria - cho biết các nhà chức trách Châu Phi đã quen với việc kiềm chế bùng phát dịch bệnh ngay cả khi không có vaccine nhờ mạng lưới rộng lớn nhân viên y tế cộng đồng.

Devi Sridhar, chủ tịch sức khỏe cộng đồng toàn cầu tại Đại học Edinburgh, cho hay các nhà lãnh đạo Châu Phi đã không nhận được sự tín nhiệm xứng đáng cho những hành động nhanh chóng; chẳng hạn như quyết định đóng cửa biên giới của Mali trước khi virus ập đến.

“Tôi nghĩ rằng có một cách tiếp cận văn hóa khác ở Châu Phi, nơi những quốc gia này tiếp cận COVID-19 với tinh thần khiêm tốn vì họ đã trải qua những dịch bệnh như Ebola, bại liệt và sốt rét" - bà Sridhar nói.

Trong những tháng qua, COVID-19 đã tấn công Nam Phi và ước tính khiến hơn 89.000 người tử vong - cho đến nay là số người chết nhiều nhất trên lục địa này. Nhưng hiện tại, các nhà chức trách Châu Phi, mặc dù thừa nhận rằng có thể có lỗ hổng, nhưng không báo cáo số lượng lớn các ca tử vong bất ngờ có thể liên quan đến COVID-19. Dữ liệu của WHO cho thấy số ca tử vong do COVID-19 ở Châu Phi chỉ chiếm 3% tổng số ca tử vong toàn cầu, trong khi số ca tử vong ở Châu Mỹ và Châu Âu lần lượt chiếm 46% và 29%.

Tại Nigeria, quốc gia đông dân nhất Châu Phi, chính phủ ghi nhận gần 3.000 ca tử vong trong số 200 triệu dân. Trong khi đó, Mỹ ghi nhận cứ hai hoặc ba ngày lại có chừng đó trường hợp tử vong.

Con số thấp khiến những người Nigeria như Opemipo Are, 23 tuổi ở Abuja, cảm thấy nhẹ nhõm. “Họ nói sẽ có xác chết trên đường và đại loại thế, nhưng không có gì như vậy xảy ra” - cô nói.

Châu Phi vẫn cần vaccine

Vào ngày 19.11, các nhà chức trách Nigeria bắt đầu chiến dịch mở rộng đáng kể việc tiêm chủng vaccine COVID-19 của quốc gia Tây Phi này. Các quan chức đang nhắm đến việc tiêm chủng cho một nửa dân số trước tháng 2.2022, một mục tiêu mà họ nghĩ sẽ giúp đạt khả năng miễn dịch cộng đồng.

Oyewale Tomori, nhà virus học người Nigeria, người tham gia một số nhóm cố vấn của WHO, cho rằng Châu Phi có thể không cần nhiều vaccine như phương Tây. Theo ông, đó là một ý tưởng gây tranh cãi đang được thảo luận nghiêm túc giữa các nhà khoa học Châu Phi - và gợi nhớ đến đề xuất mà các quan chức Anh đưa ra vào tháng 3 năm ngoái để COVID-19 tự do lây nhiễm trong dân số nhằm tăng cường khả năng miễn dịch.

Tuy nhiên, điều đó không có nghĩa là không cần vaccine ở Châu Phi. Salim Abdool Karim, nhà dịch tễ học tại Đại học KwaZulu-Natal của Nam Phi, người đã tư vấn cho chính phủ Nam Phi về COVID-19, cho biết: “Chúng tôi cần phải tiêm phòng toàn diện để chuẩn bị cho đợt tiếp theo. Nhìn vào những gì đang xảy ra ở Châu Âu, khả năng có thêm nhiều trường hợp tràn sang đây là rất cao”.

Tác động của COVID-19 dường như cũng tương đối ít ảnh hưởng ở các nước nghèo bên ngoài Châu Phi như Afghanistan, nơi các chuyên gia dự đoán rằng bùng phát trong bối cảnh xung đột đang diễn ra sẽ là thảm họa.

Hashmat Arifi, một sinh viên 23 tuổi ở Kabul, cho biết anh không nhìn thấy ai đeo khẩu trang trong nhiều tháng, kể cả trong một đám cưới mà anh tham dự cùng với hàng trăm khách mời. Trong các lớp đại học của Arifi, hơn 20 sinh viên thường xuyên ngồi gần nhau mà không ai đeo khẩu trang.

Afghanistan đã ghi nhận khoảng 7.200 ca tử vong trong số 39 triệu dân, mặc dù xét nghiệm được thực hiện rất ít trong bối cảnh xung đột và con số thực tế của số ca mắc và tử vong vẫn chưa được biết.

Trở lại Zimbabwe, các bác sĩ sợ rằng tình hình COVID-19 yên ổn chỉ là tạm thời. “Mọi người nên hết sức cảnh giác. Sự tự mãn là thứ sẽ tiêu diệt chúng ta” - bác sĩ Johannes Marisa, chủ tịch của Tổ chức Y tế và Nha khoa Tư nhân của Zimbabwe Assn cảnh báo. Ông lo ngại rằng một đợt COVID-19 khác có thể ập đến Zimbabwe vào tháng tới.

Khánh Minh
TIN LIÊN QUAN

Chủ tịch nước đề xuất 5 giải pháp hỗ trợ các nước Châu Phi

Khánh Minh |

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc dự phiên thảo luận mở cấp cao trực tuyến về hợp tác giữa Liên Hợp Quốc và Liên minh Châu Phi tối 28.10.

Liên Hợp Quốc cảnh báo về số phận của người dân Châu Phi

Nguyễn Hạnh |

Cơ quan khí hậu của Liên Hợp Quốc ngày 19.10 cảnh báo, các sông băng ở phía đông Châu Phi sẽ biến mất sau 2 thập kỷ, 118 triệu người nghèo phải đối mặt với hạn hán, lũ lụt hoặc nắng nóng khắc nghiệt.

Biến thể COVID-19 A.23.1 nguồn gốc từ Châu Phi đáng lo ngại đến mức nào?

Bảo Châu |

Biến thể COVID-19 A.23.1 có nguồn gốc từ Châu Phi cho thấy dấu hiệu đáng lo ngại về các biến thể COVID-19 trong tương lai.

Vụ Thuduc House: Đề nghị truy tố thêm 7 cán bộ hải quan

Việt Dũng |

Liên quan đến sai phạm xảy ra tại Thuduc House, ngoài số cựu cán bộ Cục thuế TP.HCM, có thêm 7 người thuộc Cục Hải quan, nâng tổng số có 67 bị can bị đề nghị truy tố

Tổng thống Ukraina Zelensky bất ngờ công du nước ngoài

Ngọc Vân |

Tổng thống Ukraina Volodymyr Zelensky bất ngờ có chuyến thăm Vương quốc Anh, chuyến công du nước ngoài thứ hai kể từ khi Nga tiến hành chiến dịch quân sự.

Chị lấy thân mình che cho em suốt 36 tiếng bị kẹt vì động đất ở Syria

Khánh Minh |

Hai chị em bị kẹt giữa đống đổ nát trong động đất ở Syria đã được giải cứu sau 36 giờ.

Tội phạm mua bán bộ phận cơ thể người hoạt động tinh vi qua các nhóm kín

Việt Dũng |

Bộ Công an cho rằng, tội phạm mua bán bộ phận cơ thể người hoạt động ngày càng tinh vi, chủ yếu qua các nhóm kín trên mạng xã hội.

Thanh Hóa: "Điểm mặt" những doanh nghiệp nợ BHXH hàng chục tỉ đồng

QUÁCH DU |

Thanh Hóa - Tính đến đầu tháng 1.2023, trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa có hàng nghìn doanh nghiệp nợ BHXH với số tiền hơn 466 tỉ đồng. Thậm chí có những doanh nghiệp nợ BHXH hơn 6 năm, với số tiền hàng chục tỉ đồng.

Chủ tịch nước đề xuất 5 giải pháp hỗ trợ các nước Châu Phi

Khánh Minh |

Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc dự phiên thảo luận mở cấp cao trực tuyến về hợp tác giữa Liên Hợp Quốc và Liên minh Châu Phi tối 28.10.

Liên Hợp Quốc cảnh báo về số phận của người dân Châu Phi

Nguyễn Hạnh |

Cơ quan khí hậu của Liên Hợp Quốc ngày 19.10 cảnh báo, các sông băng ở phía đông Châu Phi sẽ biến mất sau 2 thập kỷ, 118 triệu người nghèo phải đối mặt với hạn hán, lũ lụt hoặc nắng nóng khắc nghiệt.

Biến thể COVID-19 A.23.1 nguồn gốc từ Châu Phi đáng lo ngại đến mức nào?

Bảo Châu |

Biến thể COVID-19 A.23.1 có nguồn gốc từ Châu Phi cho thấy dấu hiệu đáng lo ngại về các biến thể COVID-19 trong tương lai.