Trong buổi họp báo cáo công tác quản lý nhà nước đối với TLLN, TLĐT ngày 27.3.2024, bà Đào Hồng Lan, Bộ trưởng Bộ Y tế cho biết, cần có căn cứ vững chắc mới có thể cấm sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu và quảng cáo thuốc lá mới.
“Nguyên liệu thuốc lá” là cơ sở để xác định Luật PCTHTL có tính bao hàm đối với TLLN
Trong buổi họp trên, bà Đào Hồng Lan cũng mong muốn rà soát xem Luật PCTHTL đã bao gồm TLLN và TLĐT chưa và liệu có thể áp dụng cho chúng không.
Ông Lê Đại Hải, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật dân sự - kinh tế, Bộ Tư pháp nhận xét, nhà làm luật luôn đưa những quy định, định nghĩa có tính dự báo để Luật PCTHTL được ổn định lâu dài.
Theo Điều 2.1 của Luật PCTHTL: “Thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác”. Điều 2.3 bổ sung: “Nguyên liệu thuốc lá là lá thuốc lá dưới dạng rời, tấm đã sơ chế tách cọng, sợi thuốc lá, cọng thuốc lá và nguyên liệu thay thế khác dùng để sản xuất thuốc lá”.
Tại tọa đàm “Thực trạng thuốc lá mới và giải pháp bảo vệ sức khỏe cộng đồng” ngày 19.10.2023, ông Lê Đại Hải, cũng cho rằng, theo Luật PCTHTL, TLLN có nguyên liệu thuốc lá nên có thể khẳng định TLLN là thuốc lá. Thay vì dùng bật lửa để đốt thì TLLN dùng thiết bị để làm nóng điếu thuốc.
Đồng quan điểm, ĐBQH Phạm Khánh Phong Lan, Giám đốc Sở An toàn thực phẩm TPHCM, cũng là người tham gia thông qua Luật PCTHTL 2012 nhận định: Luật PCTHTL 2012 đã định nghĩa rõ về thuốc lá và sản phẩm liên quan, bao gồm cả thuốc lá mới (TLLN, TLĐT). Bà cũng cho rằng, luật hiện hành đã đủ điều kiện để quản lý các sản phẩm thuốc lá mới phát sinh, chỉ cần mạnh dạn áp dụng Luật để kiểm soát.
Khi hệ thống luật để kiểm soát đã sẵn sàng, lệnh cấm liệu có khả thi?
Tại tọa đàm ngày 19.10.2023 nêu trên, TS. Nguyễn Đức Kiên, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội khóa XIV giải thích: Quyết định 568/QĐ-TTg nhấn mạnh mục tiêu ngăn chặn việc sử dụng TLĐT, TLLN trong giới trẻ. Chúng ta không theo hướng cấm đoán cực đoan mà yêu cầu quản lý đồng bộ, toàn diện. Điều này nhằm bảo vệ quyền lợi của những người trưởng thành.
Về phía Bộ Y tế, tại hội thảo “Thuốc lá thế hệ mới tại Việt Nam: Khuyến nghị chính sách” do Hiệp hội Thuốc lá Việt Nam (VTA) tổ chức ngày 19.3.2024, bà Đinh Thị Thu Thủy, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế cho biết, các cơ quan quản lý cần có báo cáo đánh giá tác động đầy đủ từ các cơ quan quản lý và các đối tượng chịu sự tác động, trong đó có VTA và các doanh nghiệp thuốc lá trước khi trình lên Chính phủ. Mục tiêu là đánh giá khách quan về thị trường TLĐT, TLLN và đề xuất chính sách cho tương lai. Cũng cần xem xét khả năng quản lý nếu cho phép kinh doanh có điều kiện và tác động nếu cấm.
Ông Nguyễn Mạnh Cường, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cho biết, cá nhân ông không ủng hộ lệnh cấm chung TLĐT, TLLN. Ông cho rằng: "Không nên lựa chọn theo hướng ‘không quản được thì cấm’ mà cần đánh giá toàn diện các giải pháp”. Đặc biệt ông Cường nhấn mạnh, định nghĩa về thuốc lá trong Luật PCTHTL “hoàn toàn thích ứng, phù hợp với TLLN”, Luật Đầu tư cũng không cấm sản phẩm này.
Tính đến tháng 7.2021, 184/195 quốc gia thành viên WHO đã áp dụng chính sách quản lý TLLN theo luật hiện hành, như sản phẩm thuốc lá hoặc sản phẩm khác. Tỷ lệ các quốc gia chọn quản lý vượt xa tỷ lệ cấm.
Hiện nay, nhiều chuyên gia đang kêu gọi các nhà quản lý nhanh chóng kiểm soát TLLN chặt chẽ dưới Luật PCTHTL để bảo vệ sức khỏe người dân. Đây là hướng đi phù hợp với các quốc gia đi trước, hơn nữa, đã có sự đồng thuận cao từ nhiều bộ, ngành.
