Hôm ấy tôi hạ cánh xuống Warszawa vào lúc 8 giờ sáng. Nhà thơ Lâm Quang Mỹ và Nguyễn Văn Điền, những người đã sống hầu hết cả đời người ở Ba Lan đã hẹn trước là sẽ ra sân bay đón. Vẫn còn đang mắt nhắm mắt mở, lũ tôi được hai nhà thơ đưa ra công viên đi dạo và mời... ăn kem. Nhấm nháp kem sáng dưới cái nắng lạnh đầu hè trong óng như mật và hanh hao cả đôi má đã tái đi vì thiếu ngủ là một trải nghiệm kỳ quặc đến khó quên.
Tôi cầm que kem có vị phúc bồn tử lẽo đẽo bước theo sau trong lúc nhà thơ Lâm Quang Mỹ vừa đi dọc rừng cây vừa đọc thơ chế khiến ai nấy đều phá lên cười. Nhưng ăn kem vào sáng sớm cũng chưa lạ bằng món đặc sản của ngày hôm ấy. Hết vài vòng cung điện và công viên, chúng tôi bắt đầu ăn trưa ở một trong những nhà hàng nổi tiếng nhất thành phố. Quán ăn được thiết kế theo kiểu một ngôi nhà của nông dân Ba Lan, với những chiếc bàn gỗ tạp đóng thô kệch và vài nông cụ treo trên vách gỗ: Liềm, chổi rơm...
Người đãi tôi hôm ấy hào phóng cho biết “Hôm nay chúng ta sẽ ăn những món nổi tiếng nhất của người nhà quê Ba Lan”. Phục vụ bàn mang ra cho chúng tôi la liệt thức ăn, những món truyền thống của vùng đất lạnh giá này: Bánh mì đen và tóp mỡ cô với mỡ đông ướp muối, một khẩu vị ảnh hưởng sâu sắc từ người Nga. Thêm cả vài con cá nướng to tướng và đĩa khoai tây chiên miếng lớn có ngào thì là. Đồ ăn Ba Lan, hèn chi khó mà kiếm được một nhà hàng kiểu Little Poland hay Little Warszawa ở những thành phố lớn trên thế giới, vì hẳn ngoài người Ba Lan ra, chẳng ai si mê được đồ của họ.
Nhà thơ Lâm Quang Mỹ nhắc tôi gọi đồ uống. Tôi nhìn thấy một món là lạ: Onion Yogurt. Sữa chua thì quốc gia nào cũng ăn, ăn nhiều là khác. Có lẽ chỉ mỗi Việt Nam là những người ăn sữa chua cuối cùng của thế giới. Còn người Ả Rập hàng ngày vẫn ăn cơm trộn sữa chua không đường, người Ấn xay nhỏ các loại rau thơm với sữa chua thành một món chấm lassi thơm mát, người Thổ đánh tan sữa chua với muối và cả lá bạc hà tạo nên thức uống huyền thoại gọi là Ayran, người Pháp ăn sữa chua với mật ong.
Ở Pleiku còn có ông lão bán sữa chua ba ngàn một hũ ở đường Nguyễn Du, loại sữa chua đông thành đá rắc với muối, ăn ngọt ngọt mặn mặn ngon đáo để. Còn trong thực đơn ở quán “nông cụ” này có món... sữa chua hành. Khoái chí, tôi gọi liền. Để rồi cả đời chả thể quên được mùi vị đầy ám ảnh ấy.
Người ta mang ra cho tôi một cốc sữa chua không đường to, trên rắc hành lá thái nhỏ, khi ăn thì trộn đều nó lên. Miếng đầu tiên, tôi không biết làm thế nào. Đi ăn cơm khách ở nước ngoài, lại là đang được chiêu đãi, món thì do tự miệng mình gọi, giờ nhè ra đâu có tiện, mà nhả đi đâu, đành rằng nuốt cho trôi thôi. Đó là một tổng hợp kinh hoàng của vị giác mà mỗi lần nghĩ lại, tôi đều có thể dùng đó làm biện pháp giảm cân. Vị sữa chua hành dễ nửa thế kỷ sau vẫn còn ứ lên tận cổ. Món này dễ làm, nên nếu tò mò muốn biết dư âm của nó thế nào thì quý vị ra siêu thị mua về một hũ yagurt không đường, xong thái nhỏ hành sống trộn vào, một phút đã có thể thưởng thức.
Chính trị gia Jean Anthelme Brillat-Savarin kiêm luật sư người Pháp có một câu bất hủ: “Hãy nói cho tôi biết bạn ăn gì, tôi sẽ bảo cho bạn biết bạn là ai”. Giờ người ta khoái khẩu món sinh tố hành, thì đến bác Jean có sống lại cũng không chắc đã biết tính cách người Ba Lan thực ra là như thế nào.
Tôi trở về quán trọ ở gần nhà ga sau bữa trưa muộn, tay xách lỉnh kỉnh hàng đống gói đồ ăn thừa, trong có ít khoai tây chiên miếng to và vài con chép nướng. Chỗ này có ý để dành cho những người ở nhà ăn tối mà đỡ phải đi ra ngoài.
Tối đó, một bữa tiệc linh đình ở nhà hàng Vân Bình đã được hai nhà thơ sắp xếp để đón tiếp tôi. Tôi cảm động lắm khi vừa bước vào căn phòng ấm áp đã thấy hơn chục người trong cộng đồng người Việt chờ sẵn. Bữa tối có gà luộc, ngọn su su xào, dưa muối và cả quýt tráng miệng. Cả tháng trời ăn uống chẳng ra sao với trường kỳ salad và pizza, trưa thì “nhấm nháp” sữa chua hành, tôi sáng cả mắt khi nhìn những thứ đặt trên bàn.
Nhưng chẳng lẽ những người viết văn làm thơ chờ đợi một đồng nghiệp bay nửa vòng trái đất sang đây để nhìn cô ta ngồi ăn tì tì. Tôi đành thẳng lưng... làm khách, bụng thương những người bạn phải ở lại phòng trọ mà dằn bụng với khoai tây chiên đã ỉu và cá nướng nguội ngắt. Hồi khuya mới trở về nhà, tôi hồ hởi kể rằng bữa tiệc có những món ngon tuyệt vời ra sao, em gái tôi ngẩn ngơ bảo vậy mà chẳng cho em đi với. Tôi vênh váo bảo không được, ở đó người ta chỉ tiếp đón mình tao, tao là khách quý. Rõ là sảy nhà ra thất nghiệp, ai ngờ được đến lúc đĩa rau xào và vài cọng dưa muối cũng khiến chảy nước miếng.
Tối ấy nhà thơ Lâm Quang Mỹ có vẻ rất vui. Khi mọi người đã ra về gần hết thì ông vẫn còn ngồi lại và sôi nổi bình luận thơ phú. Thi sĩ mải mê trò chuyện đến nỗi chẳng thấy tôi giống con gà rù bên đĩa thịt gà luộc vẫn còn nguyên nửa. Tôi ước gì mình có thể gói hết những thứ còn thừa này về, quên mất rằng ngày mai đã bay về nước, lúc ấy lại tha hồ mà tung hoành với thịt gà mua chợ Nghĩa Tân, tha hồ nấu nó lên với canh bí ăn bao nhiêu tùy thích cho bõ những ngày kham khổ bằng... cao lương mỹ vị trời Tây.
