Đây cũng là bộ từ điển Việt - Tây đầu tiên của Việt Nam, kết quả của hơn hai năm miệt mài làm việc của Thúy Hương: “Từ điển của em đã có số xuất bản: TF 372-2018 do thư viên nhà nước Tây Ban Nha cấp” - Thúy Hương hồ hởi. Đây là một cuốn từ điển bách khoa toàn thư song ngữ, tổng hợp tất cả các kiến thức phổ thông được trình bày dưới sự sắp đặt theo thứ tự của từ, nên nó có đầy đủ một cách khái quát văn hóa, ẩm thực, du lịch và các lĩnh vực khác. Không những nó được chuyển dịch sang tiếng Tây Ban Nha là một ngoại ngữ, mà nó còn trình bày một cấu trúc văn phạm Việt Nam dưới một góc nhìn mới, chặt chẽ hơn, chính xác hơn và sang trọng hơn so với cấu trúc từ vựng và văn phạm đã có trình bày trong từ điển Wikipedia Việt Nam”.
Là họa sĩ, vì sao chị lại chuyển qua biên soạn từ điển?
- Cách đây hai năm Thúy Hương đã có ý định tìm sách tiếng Việt để dạy cho con, nhưng không thấy có. Rồi Thúy Hương có thử nghiệm tra một vài từ trong google thì thấy không đúng, cho nên đã quyết định viết nguyên một cuốn từ điển VN - TBN. Và nếu dịch một cuốn từ điển TBN sang tiếng VN thì dễ hơn nhiều, nhưng điều đó sẽ không truyền đạt đúng ngôn ngữ, phong cách và văn hoá của Việt Nam. Thúy Hương cho rằng đó chính là cơ duyên của pho từ điển vừa mới hoàn thành.
Trang bìa của cuốn từ điển rất đặc biệt, hơi lạ, khó hiểu và nó không giống với bất kỳ cuốn từ điển nào trước đó?
- Bìa sách có màu đen chữ trắng tượng trưng cho ánh sáng của những vầng thiên thể. Trong đêm có ánh sáng. Kích thước là 19 x 21. Số 19 theo chiêm tinh học Ai Cập tượng trưng cho “mặt trời”. Số 21 tượng trưng cho “thế giới”. Cờ đỏ sao vàng tượng trưng cho nền chính trị quốc gia trong thực tại. Tên của tác giả được viết theo hai kiểu của hai quốc tịch, trình bày sự khác nhau của văn hóa và luật pháp của hai nước về việc đặt tên.
Nội dung của từ điển gồm những gì, thưa chị?
- Từ điển dày 763 trang. Gồm hai phần, phần đầu là tự điển Việt Nam - Tây Ban Nha, gồm 510 trang, phần thứ hai là phần mục lục, là bảng giản lược từ vựng TBN - VN có gắn kèm theo phiên âm tương ứng diễn giải. Sách gồm 60.000 từ gốc, 140.000 từ họ hàng và 219.601 từ tổng cộng diễn giải.
Để người đọc Tây Ban Nha tìm từ và phát âm được dễ dàng từ tiếng Việt, vì sự khác nhau về mặt ngữ vựng giữa hai ngôn ngữ, Thúy Hương đã trình một bảng chuyển ngữ sơ lược TBN - VN, và một bảng phiên âm tương ứng giữa tiếng Việt và tiếng TBN. Ví dụ, chữ “đ” của tiếng Việt thì đọc giống chữ “d” của tiếng TBN, chữ “d” của tiếng Việt thì đọc giống chữ “ll” của TBN, chữ “ph” của tiếng Việt thì đọc giống chữ “f” của tiếngTBN, chữ “nh” của tiếng Việt thì đọc giống chữ “ñ” của TBN, chữ “ô” của tiếng Việt thì đọc giống chữ “o” của tiếng TBN, el viento: phong [fo: ng]; gió [yó:]...
Điều đặc biệt là có lẽ do sự tin tưởng tuyệt đối về cuốn tự điển gốc đầu tiên, là cuốn tự điển song ngữ “Dictionarium Annamiticum - Latinum” của linh mục Alexandre de Rhodes, là một người nước ngoài, mà các nhà ngôn ngữ học Việt nam đã lấy nó làm kim chỉ nam cho những cuốn tự điển Việt ngữ và song ngữ đã xuất bản ở Việt Nam, cũng như tự điển bách khoa toàn thư Wikipedia, mà sự trình bày ngữ pháp của từ vựng tiếng Việt đã bị sai lầm một cách trầm trọng, nó đã làm cho tiếng Việt trở nên không có mạo từ và không có trợ động từ. Không có mạo từ, có nghĩa là không có danh từ. Không có trợ động từ có nghĩa là không có động tự. Cho nên, trong Wikipedia tiếng Việt, từ tiếng Việt gần như toàn bộ chỉ được trình bày dưới dạng tính từ hay phó từ, mặc dù các nhà ngôn ngữ Việt Nam có khẳng định nó là động từ hay là danh từ.
Ví dụ: “Sung sướng”: Wikipedia tiếng Việt viết như thế này: “Định nghĩa: sung sướng - Thỏa mãn và vui thích trong lòng, có hạnh phúc. - Sung sướng gặp người bạn cũ.”
Điều trình bày đó không những sai mà thậm chí còn không định nghĩa được chức năng của từ “sung sướng” là gì. Trước hết, sung sướng không những là một tính từ, phó từ, mà còn là một động từ và là một danh từ; là một danh từ, khi nó đi liền với mạo từ “sự”; là một động từ, khi nó đi liền với trợ động từ “làm cho”: Sung sướng (tt), (pt): complaciente; (đt): làm cho sung sướng: complacer; (dt), sự sung sướng: el placer.
Từ điển này sẽ xuất bản ở TBN hay VN? Khi nào xuât bản?
- Thúy Hương sẽ ra thư viện nhà nước để lấy số xuất bản, và gởi hai tập copy bản thảo để lấy số bản quyền. Số xuất bản thì người ta đưa ngay cho mình để mình in sách trước, còn số bản quyền thì khoảng một tháng sau họ mới gởi đến từ Madrid cho mình. Khi nhận số xuất bản rồi thì trong vòng một tháng sách phải được in ra ít nhất là một trăm cuốn, sau đó phải đem ba quyển tới nộp cho thư viện để họ lưu trữ.
Thúy Hương dự tính sẽ gửi sách mẫu và bản thảo về Việt Nam, để đăng ký xét duyệt và xuất bản. Mục đích không những cho bạn đọc trong nước tham khảo thêm tiếng TBN, mà với một mong muốn là Nhà nước VN sẽ dựa vào pho từ điển của Thúy Hương, để làm kim chỉ nam cho một cuốn từ điển Wikipedia VN mới hoàn chỉnh hơn, chính xác hơn và sang trọng như chính tiếng Việt của chúng ta.
Thúy Hương cũng đang băn khoăn vì biên soạn từ điển là công việc nhà ngôn ngữ học. Còn việc ấn hành, xuất bản là công việc của Nhà nước và của các nhà xuất bản. Nhưng theo google thì hiện nay trên thế giới có hai mươi nước nói tiếng Tây Ban Nha (18 nước ở Châu Mỹ, Tây Ban Nha và 1 nước Châu Phi).
Hiện giờ Google đang có từ điển của toàn thế giới và rất tiện ích. Vậy thì từ điển của họa sĩ sẽ dùng cho những đối tượng nào?
- Điều tệ hại lớn nhất là người ta đã tin tưởng tuyệt đối vào google mà không dựa vào căn cứ khoa học. Thứ nhất, từ điển wikipedia VN làm sai thì không thể nào google dịch đúng được. Thứ hai, môt số từ tiếng Việt được hiểu theo nghĩa đen chớ không phải nghĩa văn học, Thúy Hương gọi đó là những thuật ngữ hay là những từ thành ngữ, nên máy móc không thể chuyển tải được cái nghĩa đen phức tạp đó. Thứ ba, do cấu trúc văn phạm của hai nước khác nhau, như tiếng Việt thì trong một câu có khi hai ba danh từ có thể đi liền với nhau, mà tiếng TBN thì đó là một điều cấm kỵ trong văn viết.
Ví dụ: “Tuyệt bút” là một “bản viết cuối cùng” của một người nào đó trước khi chết: tuyệt bút (dt): el último escrito (antes de morir); nhưng google lại dịch là: tuyệt bút: pluma fina. Trước hết, nó không chuyển tải được mạo từ “la”, “la pluma fina”; thứ hai “la pluma fina” có nghĩa là “cây bút lông mỏng”
Những khó khăn mà chị gặp phải khi thực hiện? Và có được sự giúp đỡ từ những tổ chức, chính phủ? Hợp tác văn hoá TBN - VN hiện nay phát triển ra sao?
- Thúy Hương không bị một khó khăn nào làm cản trở cả, mặc dầu không có một cuốn sách VN nào để làm tư liệu. Hai mươi năm nay, Thúy Hương chỉ đọc sách tiếng nước ngoài, những kiến thức về văn học và tổng hợp về VN mà Thúy Hương có được là nhờ đã đọc ở thời thơ ấu và thời tuổi trẻ. Mặc khác vì đã nghiên cứu và học thuộc hai cuốn tự điển của TBN trong vòng hai tháng, nên cứ theo thứ tự của bảng chữ cái mà chữ nghĩa nó cứ tuôn ra ào ạt, không có gì khó cả. Chớ so tìm từng chữ thì chắc là mười năm mới xong. Ngoài ra Thúy Hương còn rất may mắn là được Víctor Roncero Hernandez, là một luật sư giỏi nổi tiếng ở Canarias, và cũng là một nghệ sĩ dương cầm đã sửa sai cho Thúy Hương những sai sót của tiếng TBN của Thúy Hương. Rất tiếc là anh không chịu cho Thúy Hương ghi lại lời cảm ơn vào sách. Và bây giờ, khi sách đã xong, thì Oscar, bạn của Thúy Hương lại ngồi lược lại từ đầu, cùng với Thúy Hương để xem thử có còn những sai sót gì không. Thúy Hương chưa có sự tài trợ nào của hai bên chính phủ, mà vì đây là sự trình bày trước hết là tiếng Việt Nam nên Thúy Hương mong rằng, Nhà nước Việt Nam xét duyệt, xuất bản và ấn hành cuốn từ điển này.
