Chương trình phát triển nhà ở xã hội của TP Hồ Chí Minh cũng gặp nhiều khó khăn. Thành phố đưa ra mục tiêu đến cuối năm 2025 xây mới 35.000 căn nhà ở xã hội và khu lưu trú công nhân. Thế nhưng, đến thời điểm hiện nay chỉ có 1 dự án nhà ở xã hội vận hành kỹ thuật với 260 căn. Còn lại 18 dự án đã đăng ký và khởi công, động thổ 9 dự án nhưng hầu hết chưa triển khai. Nguyên nhân là vướng mắc Luật Nhà ở, Luật Đất đai, Luật Đầu tư…
Theo báo cáo của UBND TP Hồ Chí Minh, khi Nhà nước sử dụng quỹ đất 20% để xây dựng nhà ở xã hội bằng vốn ngân sách thì chủ đầu tư dự án phát triển nhà ở thương mại phải đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng kỹ thuật trước khi bàn giao quỹ đất này cho Nhà nước. Sau đó, chủ đầu tư sẽ được hoàn trả chi phí bồi thường, chi phí đầu tư hạ tầng cho 20% quỹ đất này hoặc cấn trừ vào nghĩa vụ tài chính phải nộp của dự án.
Tuy pháp luật hiện hành đã có quy định hoàn trả các chi phí trên cho chủ đầu tư nhưng chưa có hướng dẫn cụ thể: cơ quan chủ trì thẩm định chi phí, giá trị đầu tư xây dựng, phương thức tiếp nhận quỹ đất và thanh toán… Bộ Xây dựng cũng chưa có thông tư có hướng dẫn và thực hiện.
Và theo báo cáo của UBND TP Hồ Chí Minh thì hai dự án đang gặp vướng mắc trên là Khu dân cư 28 ha tại huyện Nhà Bè do Công ty TNHH MTV dịch vụ công ích Nhà Bè làm chủ đầu tư và dự án khu dân cư thương mại 12,3 ha tại xã Tân Nhựt, huyện Bình Chánh của Công ty TNHH thương mại dịch vụ Huỳnh Thông.
Ngoài ra, tại TP Hồ Chí Minh có nhiều dự án nhà thương mại quy mô từ 2-10 ha đã được chấp thuận chủ trương đầu tư, công nhận chủ đầu tư, duyệt quy hoạch tỉ lệ 1/500, giao đất. Theo quy định cũ, chủ đầu tư được chọn hình thức nghĩa vụ nhà ở xã hội theo Nghị định số 100/2015/NĐ-CP quy định, dự án nhà thương mại dưới 10 ha thì chủ đầu tư được chọn 1 trong 3 hình thức thực hiện nghĩa vụ nhà ở xã hội, là tự xây dựng hoặc chuyển giao quỹ nhà ở tương đương giá trị 20% quỹ đất hoặc nộp tiền.
Tuy nhiên, đến nay, các dự án này lại chưa hoàn tất thủ tục đầu tư. Văn bản chấp thuận chủ trương và chấp thuận đầu tư hết hạn, tiến độ dự án hết hạn. Các trường hợp này khi thực hiện thủ tục chấp thuận đầu tư thì được yêu cầu phải thực hiện nghĩa vụ nhà ở xã hội theo Nghị định số 49/2021/NĐ-CP quy định, dự án nhà thương mại từ 2 ha trở lên tại đô thị loại đặc biệt và đô thị loại I (từ 5 ha trở lên tại các đô thị loại II và loại III) phải dành 20% quỹ đất tại dự án để xây nhà ở xã hội. Nhiều chủ đầu tư đang kiến nghị để được áp dụng theo Nghị định 100.
UBND TP cũng đã đưa ra hướng xử lý đó là trường hợp các dự án nhà thương mại đã có quyết định hoặc chấp thuận chủ trương đầu tư trước thời điểm Nghị định số 49 có hiệu lực thì chủ đầu tư thực hiện nghĩa vụ nhà ở xã hội theo Nghị định số 100. Bộ Xây dựng cũng đã có văn bản thống nhất với hướng xử lý này. Nhưng với các dự án phải thực hiện lại thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư, Bộ Xây dựng yêu cầu UBND TP Hồ Chí Minh trao đổi với Bộ Kế hoạch và Đầu tư để được hướng dẫn theo thẩm quyền.
Do đó, UBND TP Hồ Chí Minh đã kiến nghị Tổ Công tác làm việc với các bộ, ngành liên quan cho phép các dự án khi thực hiện hoặc điều chỉnh chấp thuận đầu tư được thực hiện nghĩa vụ nhà ở xã hội theo văn bản UBND TP Hồ Chí Minh đã chấp thuận trước đây.
