TP.HCM đặt mục tiêu trong giai đoạn 2021-2025 phấn đấu xây dựng 35.000 căn nhà ở xã hội, xây dựng 1 triệu căn nhà ở giá rẻ cho người lao động. Thậm chí, áp dụng cơ chế một cửa một dấu để rút ngắn thời gian làm hồ sơ cho các doanh nghiệp tham gia, xây dựng để giải quyết nhu cầu nhà ở cho người lao động, công nhân. Tuy nhiên, đến nay, tốc độ triển khai các dự án nhà ở xã hội vẫn ì ạch. Kết quả thể hiện rõ nét trong năm 2022, TP.HCM chỉ có 1 dự án hoàn thành là dự án Khu nhà ở xã hội Bình Trưng Đông (HQC), phường Bình Trưng Đông, TP. Thủ Đức, với quy mô 260 căn hộ.
Năm vừa qua, TP.HCM có 5 dự án được khởi công gồm: 4 dự án nhà ở xã hội tại TP. Thủ Đức và huyện Bình Chánh, 1 dự án nhà lưu trú công nhân trong khu chế xuất. Nhưng, phần lớn các dự án nhà ở xã hội chỉ khởi công để lấy ngày chứ chưa thể triển khai do vướng mắc pháp lý dự án. Mới đây, Sở Xây dựng TP.HCM đã có kiến nghị UBND TP.HCM tháo gỡ vướng mắc cho 3 dự án nhà ở xã hội để kịp khởi công trong năm nay. Trong đó, dự án nhà ở xã hội, số 4 Phan Chu Trinh, phường 12, quận Bình Thạnh có diện tích 12.100m2, dự kiến xây 805 căn, hiện đã hoàn thành bồi thường và đầu tư hạ tầng. Sở này đã đề xuất UBND TPHCM giao Ban Quản lý dự án đầu tư xây dựng các công trình dân dụng và công nghiệp TP.HCM làm chủ đầu tư nhưng đến nay vẫn chưa được chấp thuận.
Dự án nhà ở xã hội chung cư Tanimex, phường Bình Hưng Hòa, quận Bình Tân do Công ty CP Sản xuất, Kinh doanh, Xuất nhập khẩu, Dịch vụ và Đầu tư Tân Bình làm chủ đầu tư, quy mô 472 căn hộ. Dự án này đã được phê duyệt từ năm 2010 nhưng vẫn chưa triển khai, thay vào đó, khu đất dự án đang được cho thuê. Nguyên nhân do mục tiêu ban đầu là xây dựng cho công nhân thuê, sau đó được điều chỉnh thành bán và cho thuê nhưng quyết định giao đất và giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã cấp cho chủ đầu tư vẫn ghi là dự án nhà lưu trú công nhân.
Trong khi, dự án nhà ở xã hội Lê Thành Tân Kiên (giai đoạn 1) ở huyện Bình Chánh do Công ty TNHH Thương mại Xây dựng Lê Thành làm chủ đầu tư đang bị vướng mắc về quy hoạch. Dự án có diện tích 23.100,8m2, quy mô 1.456 căn hộ cho thuê. Cả Sở QHKT TP.HCM và UBND huyện Bình Chánh chưa thống nhất các nội dung điều chỉnh quy hoạch 1/2.000 liên quan đến dự án.
Nhiều doanh nghiệp làm dự án nhà ở xã hội cho biết chính từ những vướng mắc về thủ tục pháp lý, cũng như ưu đãi khiến doanh nghiệp nản lòng với phân khúc nhà ở xã hội. Pháp lý cho một dự án nhà ở xã hội hiện nay là rất chậm, mất nhiều thời gian hơn nhà ở thương mại. Ngoài ra, làm nhà ở giá rẻ, nhà ở xã hội không có một quy trình, quy chuẩn riêng. Thông thường làm nhà ở thương mại thì mất 3 năm làm thủ tục pháp lý, thêm 2 năm xây dựng là 5 năm hoàn thành xong dự án. Còn, làm dự án nhà ở xã hội, nhà ở giá giá rẻ có khi 5 năm chưa xong thủ tục, bị làm khó thì doanh nghiệp không muốn làm.
Theo Sở Xây dựng, căn cứ các quy định pháp luật hiện nay, thủ tục đầu tư xây dựng nhà ở xã hội phải thực hiện thêm các thủ tục mà dự án nhà ở thương mại không phải thực hiện, gồm: xác định nghĩa vụ tài chính về tiền sử dụng đất, sau đó thực hiện thủ tục miễn tiền sử dụng đất; thẩm định giá bán, giá thuê mua, giá thuê nhà ở xã hội; xác nhận đối tượng. Như vậy, số lượng thủ tục đầu tư dự án nhà ở xã hội nhiều hơn so với dự án nhà thương mại, dẫn đến kéo dài thời gian thực hiện, chưa thu hút nhiều nhà đầu tư tham gia. Do đó, Sở Xây dựng đề xuất UBND TPHCM kiến nghị Bộ Xây dựng chủ trì, phối hợp với các bộ ngành nghiên cứu đơn giản hóa các thủ tục đầu tư dự án nhà ở xã hội. Trường hợp vượt thẩm quyền, kiến nghị Bộ Xây dựng có báo cáo Thủ tướng Chính phủ để được xem xét giải quyết.
