Khác với người phương Tây chỉ quan tâm ngày sinh nhật của người trẻ, người Việt Nam chú trọng tổ chức lễ mừng thọ cho các cụ cao niên. Lễ mừng thọ thường được tổ chức vào dịp Tết Nguyên đán dành cho các cụ tròn 70 - 80 - 90…tuổi.
Lễ mừng thọ thường được tổ chức vào dịp Tết Nguyên đán. Theo tục lệ xưa của người Việt, trong lễ mừng thọ, ông bà sẽ mặc trang phục trang trọng, màu đỏ hoặc màu vàng tùy tuổi thọ, thường là khăn đóng áo dài, chân đi hài. Các cụ ngồi nơi trang trọng nhất trong nhà để con cháu lần lượt dâng rượu kính lễ cha mẹ, ông bà. Tiếp đó, gia đình sẽ long trọng tổ chức tiệc mừng thọ cho các cụ.
Khách mời của lễ mừng thọ bên cạnh thành phần con cháu dâu rể là những người trong họ hàng nội tộc, anh em, bạn bè, hàng xóm thân thiết.
Thời gian gần đây, một số địa phương tổ chức lễ mừng thọ tập thể cho các cụ cao niên. Tai buổi lễ, ban tổ chức chúc mừng các cụ và trao quà, thường là bức tranh mừng thọ và một ít tiền mặt. Con cháu cũng có thể tặng quà cho các cụ trong buổi lễ này. Nghi lễ này thường được tổ chức trang trọng mà gọn nhẹ, kết thúc bằng liên hoan ngọt chứ không có tiệc mặn.
Tuy nhiên, ở một số nơi, lễ mừng thọ đã có hiện tượng biến tướng và mất đi ý nghĩa đích thực. Một số gia đình tổ chức lễ mừng thọ phô trương tốn kém.
Một số người được mời dự lễ mừng thọ cũng cảm thấy phiền hà, chi phí quà mừng thọ cũng ảnh hưởng đến những gia đình khó khăn.
Một số gia đình có hoàn cảnh khó khăn nhưng cũng phải cố tổ chức lễ mừng thọ cho bố mẹ một cách tươm tất, vì sợ mang tiếng với xóm giềng.
Theo nhà nghiên cứu văn hóa Bùi Minh Hào (Nghệ An), nhận thấy những mặt trái nếu tổ chức quá đà lễ mừng thọ, trong một vài năm trở lại đây, nhiều gia đình đã có sự thay đổi trong việc tổ chức sự kiện này.
“Qua khảo sát, tôi thấy nhiều gia đình tổ chức lễ mừng thọ hết sức đơn giản. Họ chỉ làm mâm cơm tụ họp con cháu, dâu rể, trước bữa tiệc, con trưởng có lời thưa chúc mừng và món quà nhỏ tặng bố mẹ, ông bà, không tổ chức mời khách” – nhà nghiên cứu Bùi Minh Hào cho biết.
Được biết, các gia đình nói trên đều có quan niệm không muốn làm phiền anh em, bạn bè vì những hoạt động hình thức không cần thiết. “Tôi có hỏi vì sao không làm lễ mừng thọ cho tươm tất, hoành tráng, họ quan niệm quan trọng nhất là bố mẹ, ông bà khỏe mạnh, vui vẻ, con cháu hiếu thảo, gia đình hòa thuận, tiến bộ, đó là vinh dự và hạnh phúc lớn nhất chứ không cần làm lễ khao vọng cho to” - ông Bùi Minh Hào nói.
Theo nhà nghiên cứu Cương Giang (Hà Tĩnh), việc tổ chức nhiều hoạt động có tính chất khao vọng đã trở thành gánh nặng cho chi tiêu và lãng phí thời gian đối với các gia đình, gây tốn kém và mệt mỏi cho người dân. Do đó, xu hướng chung tại nhiều địa phương hiện nay là giảm bớt các bữa tiệc có mời khách và nhận quà từ khách như tiệc thôi nôi, đầy tháng, tân gia, giỗ chạp, mừng thọ, sinh nhật,…
“Đó là cách ứng xử văn minh, tiết kiệm, để cuộc sống thêm nhẹ nhàng, bớt áp lực, để cộng đồng hướng về các giá trị hạnh phúc đích thực thay vì đua theo các hoạt động hình thức, có tính chất "lệ làng". Tôi nghĩ rằng xu thế này sẽ ngày càng lan tỏa rộng rãi” - nhà nghiên cứu Cương Giang khẳng định.
