Đánh thuế với diện tích đất bỏ hoang
Như Báo Lao Động thông tin, hiện nay, tình trạng nông dân bỏ ruộng, không canh tác, sản xuất nông nghiệp trên đất nông nghiệp ngày một tăng, gây lãng phí tài nguyên đất, ảnh hưởng không nhỏ tới ổn định xã hội và khó khăn lớn cho công tác hoạch định chính sách của các cơ quan nhà nước.
Thực tế, tình trạng đất nông nghiệp bị bỏ hoang tập trung chủ yếu ở Đồng bằng sông Hồng và Bắc Trung Bộ, trong đó có khu vực ngoại thành Hà Nội. Lý do bởi đây là những khu vực đang trong tiến trình công nghiệp hóa, đô thị hóa rất nhanh.
Nhiều tỉnh thuần nông trước đây như Bắc Ninh, Hải Dương, Hưng Yên đang chuyển hướng, coi trọng phát triển công nghiệp là chủ yếu. Lao động trẻ chuyển sang ngành nghề phi nông nghiệp. Ngay cả khi không sử dụng, nhiều nông dân vẫn quyết định bỏ hoang thay vì cho người khác thuê.
Ông Trần Công Thắng, Viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn (Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn) cho biết, theo khảo sát của Viện trong giai đoạn 2016-2017, tại tỉnh Thái Bình có khoảng 30% nông dân bỏ ruộng hoang hoặc cho mượn đất nông nghiệp.
Nguyên nhân theo ông Thắng là do chúng ta chưa có “ngân hàng đất” để gom đất nông nghiệp bỏ hoang, đồng thời thiếu cơ chế để các hợp tác xã có thể thuê lại đất của nông dân.
Vì thế, người nông dân khi di cư ra các đô thị làm việc để kiếm thu nhập cao hơn làm ruộng, họ không canh tác ruộng đồng nhưng vẫn phải giữ đất nông nghiệp, nên đất ruộng nhiều khi bỏ không hoặc cho hộ khác mượn để canh tác.
Cùng trao đổi, TS Phan Văn Ngọc, nhóm đầu tư nông nghiệp có trách nhiệm (RAI) cho hay, tại Nhật Bản, một quốc gia có diện tích đất nông nghiệp hẹp, họ đã lập “ngân hàng đất” như một cơ quan trung gian, ai cần bán, cho thuê thì “ngân hàng đất” sẽ thu gom đất đai để cung cấp cho những tổ chức, cá nhân có nhu cầu sử dụng đất, điều này đã góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất, khắc phục tình trạng bỏ hoang đất nông nghiệp trong quá trình đô thị hóa. Để ngăn chặn tình trạng người dân bỏ hoang đất nông nghiệp, ông Ngọc đề xuất nên đánh thuế với diện tích bỏ hoang từ 3 hécta trở lên để tránh lãng phí tài nguyên đất đai. Các bộ, ngành cần hoàn thiện hành lang pháp lý để người nông dân không có nhu cầu sử dụng đất có thể chuyển nhượng, cho thuê lại đất đai.
Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào sản xuất
GS Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài Nguyên và Môi trường cho biết, nhiều nước trên thế giới và thấy đã có những mô hình tích tụ đất đai khá hiệu quả.
Tại Hàn Quốc, Chính phủ có cơ chế mở các sàn giao dịch đất nông nghiệp. Sàn đứng ra thu hút ruộng đất của nông dân, sau đó cho doanh nghiệp thuê lại. Khi tham gia vào sàn giao dịch này, người dân vừa có lợi ích, lại có thể hoàn toàn yên tâm về quyền sở hữu. Trong khi đó, các doanh nghiệp cũng dễ dàng hơn trong việc tiếp cận đất nông nghiệp.
Theo GS Võ, thực tế tại Việt Nam cũng có một mô hình tích tụ ruộng đất khá hiệu quả ở Hà Nam. Cụ thể, chính quyền đứng ra thuê đất của người dân, sau đó cho doanh nghiệp thuê lại.
“Trước mắt Hà Nội cần có chủ trương để khuyến khích các quận, huyện thí điểm mô hình tích tụ ruộng đất giống Hà Nam đang làm hoặc mạnh dạn áp dụng ngân hàng, sàn giao dịch bất động sản nông nghiệp giống Nhật Bản, Hàn Quốc.
Mặc dù vậy, Hà Nội cũng không nên bê nguyên mô hình từ các nước để áp dụng. Bởi điều kiện thực tế ở mỗi vùng miền là khác nhau. Vùng ngoại thành Hà Nội hiện nay diện tích đất nông nghiệp nhỏ lẻ, manh mún nên việc tích tụ cánh đồng mẫu lớn không hề đơn giản. Chính vì vậy, giải pháp tối ưu là đẩy mạnh ứng dụng công nghệ vào sản xuất, trong đó ưu tiên mô hình quy mô nhỏ ứng dụng công nghệ cao”, GS Đặng Hùng Võ nói.
Nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Hùng Võ nhận định, nông nghiệp công nghệ cao sẽ là lời giải cho Hà Nội nhằm sử dụng hiệu quả những diện tích đất nông nghiệp hiện có, đặc biệt là trong tiến trình đô thị hóa, công nghiệp hóa diễn ra với tốc độ nhanh như hiện nay.
Để phát triển thị trường đất nông nghiệp, bên cạnh chính sách pháp luật về đất đai, theo Phó Viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn (Bộ NNPTNT) Hoàng Vũ Quang, cần có các tổ chức hỗ trợ cung ứng hạ tầng phục vụ giao dịch cho thị trường hoạt động, ví dụ như các quỹ hoặc ngân hàng phát triển đất.
Lãnh đạo Sở NNPTNT Hà Nội cho rằng, để tránh lãng phí nguồn tư liệu đất đai, các địa phương khi lập quy hoạch phát triển kinh tế - xã hội cần phải có kế hoạch sử dụng đất xen kẹt, hạn chế lấy đi các diện tích đất màu mỡ để phục vụ nhu cầu phát triển đô thị, khu - cụm - điểm công nghiệp… Tạo điều kiện tích tụ ruộng đất, đưa vào sản xuất lớn. Đồng thời, tập trung kêu gọi các tổ chức, doanh nghiệp sản xuất lớn hỗ trợ giống lúa và chuyển giao kỹ thuật, gắn kết sản xuất - tiêu thụ với người nông dân.
