Cụ Hoàng Ngọc, thành viên đầu tiên của Đội Nhi đồng cứu quốc của làng Kim Long xưa - nay là thôn Tân Lập (xã Tân Trào, Sơn Dương, Tuyên Quang). Ở cái tuổi 87, còn sức khoẻ và minh mẫn như cụ Ngọc ở cái làng Tân Trào này là hiếm, cùng thế hệ với cụ ở đất này gần như không còn ai.
Nói về chuyện Đội Nhi đồng cứu quốc ra đời, cụ Hoàng Ngọc nhớ lại: "Lúc đó tôi mới chỉ 8 tuổi, tức là 78 năm trước đấy, lúc đó, Bác Hồ trực tiếp giao nhiệm vụ, vinh dự lắm".
Rồi như được sống lại thời điểm đó, cụ Ngọc tiếp tục kể câu chuyện, những năm 1945, nơi này là một vùng hẻo lánh, chỉ có 22 nóc nhà. Ngày 21.5.1945, Bác cùng đoàn cán bộ cách mạng về tới Tân Trào, cả làng háo hức ra đón nhưng lúc đó không ai biết Bác Hồ.
Trong trí nhớ của cụ Hoàng Ngọc, thấp thoáng giữa đoàn bộ đội có một ông cụ, dáng người mảnh dẻ, nhanh nhẹn, nước da rám nắng, chòm râu thưa đen nhánh và đôi mắt sáng như ngôi sao đêm. Sau này dân làng Kim Long vẫn trìu mến gọi là "ông Ké" cách mạng.
Những ngày đầu về Tân Trào, đoàn cán bộ cách mạng chia nhau thành từng tốp ở nhà dân, Bác ở ngôi nhà sàn của ông Nguyễn Tiến Sự - Chủ nhiệm Việt Minh xã Kim Long, còn ngôi nhà của ông Hoàng Trung Nguyên (bố cụ Hoàng Ngọc) là nơi Bác làm việc.
Nhìn về khoảng sân trước nhà, ánh mắt cụ Ngọc bừng sáng: "Cũng chỗ này, Bác Hồ giao cho tôi nhiệm vụ tham gia Đội Nhi đồng cứu quốc, lúc đó mình có biết Đội Nhi đồng cứu quốc thì làm gì đâu. Chỉ biết nghe lời Bác tập hợp thêm 2, 3 bạn nữa có nhiệm vụ là đi chăn trâu, chăn bò, đi nương, đi rẫy, nếu thấy người lạ mặt vào làng là phải thông báo ngay cho các chú bộ đội".
Tuổi nhỏ làm việc nhỏ, Đội Nhi đồng cứu quốc ra đời từ đó với 4 người gồm Nguyễn Văn Khoái, Nông Văn Giai, Ma Văn Hiền và cậu bé Hoàng Ngọc. Tất cả khi đó mới chỉ 7, 8 tuổi nhưng ai cũng vinh dự vì trực tiếp được "ông Ké" giao nhiệm vụ.
Chiếc mẹt tre đã gần đan xong nhưng câu chuyện về Bác hay "ông Ké" cách mạng vẫn được cụ Ngọc say sưa kể. Bác thăm hỏi dân làng sống thế nào, rồi phải giữ bí mật cho cán bộ, cho cách mạng ra sao, dân làng Kim Long kính trọng Bác vô cùng.
Những ngày diễn ra Quốc dân Đại hội Tân Trào tại đình làng Kim Long (ngày 16, 17, 18.8.1945) để quyết định Tổng khởi nghĩa là sự kiện ông Ngọc nhớ nhất: "Chưa khi nào dân làng thấy nhiều người như vậy, đại biểu cả nước mà. Đội Nhi đồng cứu quốc được dặn phải tuyệt đối cảnh giới với người lạ mặt".
Đại hội thành công, dân làng cử đoàn đi chúc mừng có phụ lão, thanh niên, phụ nữ, thiếu niên mang theo gạo, gà và một con bò để chúc mừng. Bác ân cần xuống chào hỏi, nói chuyện và cảm ơn dân làng đã ủng hộ cách mạng, ủng hộ Đại hội.
Cụ Ngọc nhớ như in lúc Bác Hồ nhìn xuống Đội Nhi đồng cứu quốc gầy gò, áo quần rách rưới, Bác nói: “Đây này, chúng ta phải làm thế nào để các cháu đây có cơm no, áo mặc, phải được học hành, nhân dân phải được tự do, ấm no hạnh phúc”. Đó là câu nói ấm áp, đầy tình yêu thương đã khắc sâu trong tâm trí cụ Ngọc.
Cách mạng Tháng Tám thành công, ngày 22.8.1945, Bác Hồ và đoàn cán bộ rời Tân Trào về Hà Nội. Cụ Hoàng Ngọc và cả làng ra tiễn. Đến năm 1946, trong dịp rước ảnh Bác Hồ về làng, ông Ngọc và người dân Tân Trào mới biết "ông Ké" cách mạng từng ở làng mình chính là Bác Hồ, vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.
