Khó khăn bủa vây Metro số 1
Theo Ban Quản lí đường sắt đô thị TPHCM (MAUR – chủ đầu tư), tổng khối lượng toàn dự án Metro số 1 đạt 96,53%. Tuy nhiên, để dự án hoàn thành thi công xây dựng cuối năm 2023 và đưa vào khai thác, vận hành thương mại năm 2024 vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức.
Trong đó, các nhà ga ngầm của tuyến Metro số 1 được bố trí bên dưới các đường phố có mặt cắt ngang hạn chế (mặt cắt ngang theo quy hoạch từ 23m đến 35m) và mật độ xây dựng cao (trong điều kiện đô thị chật hẹp). Do đó, việc bố trí vị trí tháp thông gió cho các nhà ga ngầm sẽ không đảm bảo khoảng cách theo quy định QCVN 08:2018/BXD.
Như vậy, hồ sơ thiết kế phòng cháy chữa cháy (PCCC) cho nhà ga ngầm Metro số 1 sẽ không đủ điều kiện để Cục Cảnh sát Phòng cháy, chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ thẩm duyệt, do đó, không thể triển khai thi công.
Ngoài ra, UBND TPHCM đã giao MAUR quản lí tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt đô thị trong thời gian từ năm 2024 đến hết năm 2028. Tuy nhiên, đến thời điểm hiện nay, Chính phủ hoặc các bộ, ngành vẫn chưa có hướng dẫn hoặc ban hành quy định cụ thể về quản lí, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt đô thị để làm cơ sở cho các địa phương tổ chức triển khai thực hiện.
Sau khi dự án Metro số 1 hoàn thành, MAUR sẽ tiến hành bàn giao cho chủ quản lí sử dụng công trình. Hiện MAUR đã phối hợp với Công ty TNHH MTV Đường sắt đô thị số 1 (HURC1) để tiếp cận dần với các công nghệ, các nội dung bàn giao và chuẩn bị cho công tác đào tạo, vận hành bảo dưỡng. Tuy nhiên, hiện nay chưa có quy định liên quan về giai đoạn chuyển tiếp nói trên.
Một số phát sinh, vướng mắc trong quá trình triển khai thực hiện hợp đồng chưa được giải quyết triệt để cũng ảnh hưởng tiến độ dự án như: các khiếu nại của nhà thầu; chỉ số giá; thực hiện kết luận của Kiểm toán nhà nước....
Công tác nghiệm thu, thử nghiệm theo các tiêu chuẩn nước ngoài trong khi chưa có các tiêu chuẩn tương đương ở Việt Nam mất nhiều thời gian. Công tác chuẩn bị cho việc đánh giá chứng nhận an toàn hệ thống cho việc vận hành gặp nhiều thay đổi về quy định pháp lí và các hướng dẫn từ cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
Bên cạnh đó, công tác chuẩn bị vận hành khai thác Metro số 1 còn nhiều khó khăn: việc điều chỉnh, bổ sung vốn điều lệ để đảm bảo kinh phí hoạt động của Công ty HURC1 chưa hoàn tất; phương án chính sách, giá vé cho giai đoạn đầu vận hành, khai thác đang triển khai lấy ý kiến; công tác lập quy trình, định mức kinh tế - kĩ thuật, đơn giá vận hành khai thác chưa hoàn tất...
Gỡ vướng bằng cách nào?
Để gỡ khó về PCCC cho ga ngầm Metro số 1, MAUR cho biết, đang thực hiện các thử nghiệm và giả lập để hoàn thiện luận chứng kĩ thuật trình Bộ Xây dựng xem xét, thông qua.
Bộ Giao thông Vận tải (GTVT), Bộ Tài chính cần sớm hướng dẫn việc xây dựng, ban hành quy định về quản lí, bảo trì, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt đô thị.
Liên quan đến công tác bàn giao, đào tạo, Bộ GTVT cần có hướng dẫn trong công tác này để chuẩn bị cho công tác vận hành giữa chủ đầu tư, chủ quản lí sử dụng công trình giai đoạn chuyển tiếp.
Cũng theo MAUR, kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 đối với nguồn vốn ODA cấp phát cho dự án Metro số 1 là hơn 2.484 tỉ đồng. Số vốn này đã giao hết vào năm 2021 và 2023 nên sẽ không còn để giao cho năm 2024.
Hiện nay, việc điều chỉnh giá trị vốn vay ODA theo cơ chế tài chính trong nước thuộc Thỏa thuận vay VN15-P5 đã được thực hiện. Đây là cơ sở để cấp thẩm quyền xem xét bố trí hết vốn ODA thuộc phần cấp phát từ ngân sách Trung ương của dự án.
Tháng 8.2023, UBND TPHCM đã có công văn gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị bổ sung vốn trung hạn giai đoạn 2021-2025 cho dự án Metro số 1. Do đó, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cần sớm xem xét, báo cáo cấp thẩm quyền bổ sung vốn trung hạn cho dự án.
Dài gần 20km, Metro số 1 là tuyến đường sắt đô thị đầu tiên của TPHCM được khởi công năm 2012 với tổng mức đầu tư hơn 43.700 tỉ đồng. Toàn tuyến có 14 ga, gồm 3 ga ngầm và 11 ga trên cao. Dự án dự kiến khai thác thương mại từ tháng 7.2024.
