Cánh cửa thép của "pháo đài bất khả xâm phạm"
Vào một chiều đầu tháng 3, khi Điện Biên đang sôi nổi nhiều hoạt động hướng tới kỷ niệm 68 năm ngày mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ (1.3.1954 – 13.3.2022), chúng tôi đã có mặt tại Di tích Him Lam - một điểm thành phần của Di tích lịch sử Quốc gia đặc biệt Chiến trường Điện Biên Phủ.
Trước mắt chúng tôi mở ra một khung cảnh tĩnh lặng và linh thiêng. Bên trong khu di tích, nhiều hạng mục công trình đã được tôn tạo nhằm bảo tồn giá trị lịch sử và phục vụ du lịch.
Theo sử sách ghi lại, cụm cứ điểm Him Lam (Trung tâm đề kháng Him Lam) là nơi ghi dấu chiến công đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam trong Chiến dịch Điện Biên Phủ. Đây là một trong những cứ điểm kiên cố nhất của quân đội Pháp, là lá chắn bảo vệ vòng ngoài phân khu trung tâm, án ngữ con đường 41 từ Tuần Giáo vào Điện Biên Phủ (nay là Quốc lộ 279).
Nói theo cách của quân đội Pháp, Điện Biên Phủ là một “pháo đài bất khả xâm phạm” thì trung tâm đề kháng Him Lam được coi như một “cánh cửa thép. Do vậy, Pháp đã cho xây dựng trung tâm đề kháng này rất kiên cố và vững chắc.
Vì Trung tâm đề kháng Him Lam có vị trí quan trọng, lại có địa hình thuận lợi nên Pháp đã bố trí xây dựng thành 3 cứ điểm nằm trên 3 mỏm đồi, hình thành thế chân kiềng vững chắc, tạo thành điểm tựa vòng tròn, có khả năng chống đỡ cả 4 hướng khi bị quân ta tiến công.
Ngoài hệ thống công sự kiên cố với những tuyến giao thông hào ngang dọc nối liền các cơ quan chỉ huy, các hầm, ụ súng, hỏa điểm bí mật... quân đội Pháp còn bố trí hàng loạt hệ thống vật cản, công sự dày đặc từ chân đồi lên đến đỉnh đồi.
Vì vậy, nếu đội quân của Đại tướng Võ Nguyên Giáp muốn tiếp cận Tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ từ phía Đông Bắc thì bắt buộc phải vượt qua được "cánh cửa thép" này!
Trận mở màn chiến dịch phá tan cánh cửa thép
Theo tài liệu lịch sử QĐND Việt Nam, sau nhiều ngày chuẩn bị cho trận đánh mở màn, đúng 17h ngày 13.3.1954, trận pháo kích của quân ta bất thần tấn công dữ dội vào cứ điểm Him Lam mở màn cho chiến dịch Điện Biên Phủ. Trung tâm đề kháng điểm Him Lam chìm trong khói lửa…
"Do bị tấn công bất ngờ nên quân Pháp vô cùng hoảng sợ. Sau 40 phút các chiến sĩ đã mở được một đường tấn công xuyên qua lớp hàng rào dây thép gai và bãi mìn..."
Tiếp đó, Tiểu đội xung kích do Trần Can dẫn đầu, giương cao lá cờ “quyết chiến, quyết thắng” xông lên tiến thẳng về phía sở chỉ huy của địch trên đỉnh đồi. Sau một thời gian ngắn anh đã vô hiệu hóa được ổ súng máy của địch trong lô cốt và nhanh chóng cắm lá cờ “Quyết chiến, Quyết thắng” lên nóc hầm chỉ huy của địch...
Đây cũng là lá cờ “Quyết chiến, Quyết thắng” đầu tiên của quân đội Việt Nam cắm trên cứ điểm phòng ngự của quan đội Pháp. "Đến đến 20h30’ cùng ngày, Tiểu đoàn 130 đã tiêu diệt gọn Đại đội Lê dương số 11 của địch và làm chủ hoàn toàn cứ điểm số 3 trong Trung tâm đề kháng Him Lam".
Cứ điểm Him Lam cũng là chính là nơi Anh hùng liệt sỹ Phan Đình Giót đã “lấy thân mình lấp lỗ châu mai” và anh dũng hy sinh để đồng đội xông lên tiêu diệt các vị trí phòng ngự của địch…
Đến nay, các lô cốt, ụ súng và hệ thống giao thông hào đã được tỉnh Điện Biên tiến hành phục dựng để bảo tồn và phục vụ du lịch. Quan sát trận địa từ đỉnh đồi, chúng tôi có thể phần nào hình dung được sự cam go, khốc liệt trong trận chiến mở màn Chiến dịch Điện Biên Phủ diễn ra 68 năm trước.
