Thực chất tới đâu?
Xã Hòa Liên, huyện Hòa Vang, TP Đà Nẵng đã được UBND TP Đà Nẵng công nhận là xã đạt đô thị loại V năm 2020. Đây được xem “mốc son mới” cho địa phương này bứt phá và phát triển thành đô thị văn minh, hiện đại. Năm 2015, Hòa Liên cán đích nông thôn mới, năm 2019, được công nhận là xã đạt chuẩn nông thôn mới giai đoạn 2016-2020. Đến nay, xã Hòa Liên cơ bản hoàn thành 19/19 tiêu chí xây dựng nông thôn mới nâng cao…
Thế nhưng, nơi đây vừa xảy ra một vụ án đau lòng: Tối ngày 5.4, xảy ra vụ việc hai bé gái sinh đôi tử vong nghi bị mẹ cho uống thuốc độc. Thời điểm này, người mẹ tên là Tưởng Thị Mười (SN 1982) đã bỏ đi khỏi nhà, để lại 1 bức thư trên bàn, ở phòng khách.
Tất nhiên, từ một vụ án không thể quy kết ngay cho chuẩn mực văn hóa, lối sống của cả một cộng đồng dân cư, nhưng lại phản ánh một thực tế về câu chuyện: Ngay cả những nơi được cho là phát triển thì vẫn còn những bộ phận, những gia đình, những cá nhân hành xử thiếu văn hóa, thậm chí vi phạm pháp luật.
Câu chuyện bạo lực gia đình, xâm hại tình dục, câu chuyện tranh chấp giữa những hàng xóm láng giềng vẫn được cập nhận thường xuyên, vẫn được (hay bị) phản ánh trên mạng xã hội, phản ánh trên báo chí đã đặt ra dấu hỏi: Liệu những con số rất đẹp về tỉ lệ gia đình văn hóa, khu phố văn hóa có thực chất?
Đại biểu Nguyễn Mai Bộ đề nghị cần nghiêm túc xem xét lại việc trao danh hiệu gia đình văn hóa. Bởi theo ông, việc này “quá hình thức và quá tốn kém lãng phí”. Ông Nguyễn Mai Bộ cho rằng, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch mới chạy theo việc ban hành văn bản, ngay như bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình cũng cần phải xem lại.
“Ngành văn hoá cần xem lại những cái lãng phí không cần thiết, phải đi vào thực chất. Đó là yếu tố đạo đức lâu nay bỏ rơi, giá trị đạo đức bị đảo lộn. Ban hành tiêu chí không hiệu quả, không đi vào thực tế mà phải bằng công cụ quản lý”.
Theo cáo cáo của ngành văn hoá: Về danh hiệu “Gia đình văn hóa”: Năm 2018 có 20.060.544/23.085.070 hộ gia đình đạt chuẩn Gia đình văn hóa, chiếm tỉ lệ 86,90% (theo báo cáo năm 2018 của 63/63 tỉnh/thành); năm 2019 có 19.253.128/23.289.531 hộ gia đình đạt chuẩn Gia đình văn hóa, chiếm tỉ lệ 82,67% (theo báo cáo năm 2019 của 60/63 tỉnh/thành); năm 2020 có 20.389.831/23.898.492 hộ đạt chuẩn Gia đình văn hóa, chiếm tỉ lệ 85.32% (theo báo cáo năm 2020 của 60/63 tỉnh/thành); năm 2021 có 20.831.488/23.371.165 hộ gia đình đạt chuẩn Gia đình văn hóa, chiếm tỉ lệ 89.13% (theo báo cáo năm 2021 của 61/63 tỉnh/thành).
Về danh hiệu “Khu dân cư văn hóa”: Năm 2018 có 43.484/106.355 khu dân cư đạt chuẩn Khu dân cư văn hóa, chiếm tỉ lệ 40.89% (theo báo cáo năm 2018 của 63/63 tỉnh/thành); năm 2019 có 62.715/99.866 khu dân cư đạt chuẩn Khu dân cư văn hóa, chiếm tỉ lệ 62,80% (theo báo cáo năm 2019 của 60/63 tỉnh/thành); năm 2020 có 65.385/92.319 khu dân cư đạt chuẩn Khu dân cư văn hóa, chiếm tỉ lệ 70,83% (theo báo cáo năm 2020 của 60/63 tỉnh/thành); năm 2021 có 75.432/87.126 khu dân cư đạt chuẩn Khu dân cư văn hóa, chiếm tỉ lệ 77,43% (theo báo cáo năm 2021 của 61/63 tỉnh/thành).
Rõ ràng là những con số đẹp một mặt ghi nhận nỗ lực của chính quyền địa phương nhưng một mặt cũng đặt ra vấn đề: Việc công nhân gia đình văn hóa, khu phố văn hoá có phải chạy theo phong trào, để lấy thành tích?
Thay đổi để tránh hình thức, phong trào
Năm 2018, Chính phủ ban hành Nghị định số 122/2018/NĐ-CP quy định về xét tặng danh hiệu "Gia đình văn hóa"; "Thôn văn hóa", "Làng văn hóa", "Ấp văn hóa", "Bản văn hóa", "Tổ dân phố văn hóa".
Sau 5 năm thực hiện, nhiều nội dung của phong trào đã đi vào nề nếp, chất lượng được nâng lên, góp phần thiết thực thúc đẩy hoàn thành các nhiệm vụ phát triển kinh tế-xã hội và tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân.
Tuy nhiên, bên cạnh các kết quả đã đạt được, đã xuất hiện một số tồn tại, vướng mắc, gây khó khăn trong quá trình thực hiện cần có sự điều chỉnh pháp luật.
Báo cáo của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch cho hay: Việc bình xét, chấm điểm khu dân cư văn hóa vẫn còn một số điểm chưa được làm rõ về nội hàm câu chữ gây khó khăn trong việc xác định các trường hợp.
Đối với thang điểm áp dụng bình xét gia đình văn hóa: Tiêu chuẩn 2b “Hôn nhân tự nguyện, tiến bộ, một vợ một chồng, hòa thuận thủy chung”. Các khu dân cư gặp khó khăn trong việc chấm điểm các hộ đơn thân, hộ khuyết (khuyết vợ hoặc khuyết chồng)...
Một số tiêu chí đánh giá danh hiệu khu dân cư văn hóa mang tính định tính, gây khó khăn trong quá trình triển khai thực hiện như: Mức bình quân chung về thu nhập, tỉ lệ hộ nghèo, cận nghèo, nhà kiên cố theo mức bình quân chung của tỉnh là quá cao so với các huyện vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số mà nên lấy mức bình quân chung của cấp huyện.
Vì vậy, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã xây dựng tờ trình để đưa ra tiêu chuẩn, quy trình xét tặng danh hiệu Gia đình văn hóa, Thôn, tổ dân phố văn hóa, Xã, phường, thị trấn tiêu biểu trong thời gian tới.
Theo Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch là không chỉ nhằm triển khai kịp thời các chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước mà còn khắc phục những khó khăn, vướng mắc thực tế hiện nay, đáp ứng yêu cầu đổi mới công tác thi đua, khen thưởng và cải cách thủ tục hành chính.
