Di tích Ngọa Vân am là một quần thể chùa tháp lớn được bố trí thành 3 lớp trên núi Bảo Đài. Lớp thấp nhất là 15 di tích dưới chân núi như: khu rừng già Tàn Lọng, Phủ Am Trà, Đô Kiệu, Thông Đàn, Đá Chồng, Ba Bậc…
Hàng năm, Ngọa Vân am đón nhiều chuyến hành hương của người dân. Theo nhiều phật tử, nơi đây chính là miền đất phật. Bởi vậy, tìm về Ngọa Vân giống như được tìm về cõi niết bàn, để thấy lòng mình thanh thản, để có thể thả hồn cùng với đất trời.
Núi Vảy Rồng, nơi vẫn được xem là thánh địa của Thiền phái Trúc Lâm, nơi Hoàng đế - Phật hoàng Trần Nhân Tông (1258-1308) đã tu luyện những năm tháng cuối cùng của cuộc đời và hóa Phật.
Giữa cảnh núi rừng hùng vỹ, lồng lộng, chùa Nôm tọa lạc như một nét tĩnh lặng, lắng đọng của Ngọa Vân am. Chùa Nôm còn là tuyệt phẩm kiến trúc của Đồng bằng Bắc Bộ.
Ngọa Vân am là một trong 14 điểm thuộc cụm di tích đời nhà Trần, nằm trên địa phận xã An Sinh và Bình Khê, huyện Đông Triều - Quảng Ninh, quê gốc của các vua Trần.
Trước đây, giới nghiên cứu lịch sử còn có ý kiến khác nhau về địa điểm của am Ngọa Vân. Sau này, theo tiến sĩ, nhà nghiên cứu khảo cổ học Nguyễn Văn Anh (Viện khảo cổ Việt Nam), mọi việc đã được xác định.
Kết quả điều tra nghiên cứu khảo cổ học khu vực Ngọa Vân cho thấy quần thể di tích chùa Ngọa Vân thuộc thôn Tây Sơn xã Bình Khê chính là nơi mà đức Trần Nhân Tông đã tu hành.
Khu vực Ngọa Vân bao gồm 6 cụm di tích, phân bố dọc từ phía Đông đến khu vực trung tâm sườn phía Nam của núi Ngọa Vân. Nơi đây lưu giữ các di tích, di vật của nhiều thời kỳ khác nhau và là bằng chứng khoa học để chứng minh đây chính là di tích Ngọa Vân, nơi đức hoàng Trần Nhân Tông đã hóa Phật.
600 năm trước, Thái thượng hoàng Trần Nhân Tông đã từ bỏ kinh thành, tìm về chốn non thiêng Yên Tử, tạo dựng nên Thiền phái Trúc Lâm với sức sống vượt qua các vương triều, có ý nghĩa to lớn trong đời sống tinh thần người Việt cho đến hôm nay.
Ngọa Vân am nghĩa là “chùa nằm trên mây”. Điều đó đã mô tả đúng vị trí ở độ cao hơn 500m so với mực nước biển.
Địa thế tựa vào núi, với mây trắng bao phủ quanh năm, phía dưới chân là dòng sông Cầm nên thơ uốn lượn, khách phương xa đến Ngọa Vân như lạc vào cõi thần tiên, đều cảm thấy tâm hồn thanh tịnh.
Chùa Ngọa Vân, am Ngọa Vân, tháp Phật hoàng (nơi chứa một phần xá lị của Phật hoàng Trần Nhân Tông), bia đá và di tích khác đều được bảo quản, trùng tu, tôn tạo.
Khách hành hương về Ngọa Vân am có thể đi theo đường bộ hoặc đi cáp treo lên gần chùa Ngọa Vân rồi đi bộ tiếp đoạn còn lại.
Hàng năm, vào ngày 9.1 âm lịch, lễ hội xuân Ngọa Vân được tổ chức để dâng hương tới đức Phật Trần Nhân Tông và đón du khách chiêm bái.
