Nhiều tài khoản chia sẻ, nhìn vào mỗi bức họa, đọc mỗi vần thơ, bài văn trên sách giáo khoa ngày nào, họ khao khát có thể mua một tấm vé kỳ diệu trở lại tuổi thơ, để được lật lại trang sách thơm một lần, được sống lại thơ ấu một lần.
Bài thơ “Làm anh” được chia sẻ rầm rộ với những câu từ giản dị: “Làm anh khó đấy/Phải đâu chuyện đùa/Với em gái nhỏ/Phải người lớn cơ”.
Bài thơ “Xuân sớm” nhắc nhớ bao kỷ niệm: Quýt nhà ai chín đỏ cây/Hỡi em đi học, hây hây má hồng/Trường em mấy tổ trong thôn/Ríu ra ríu rít, chim non đầu mùa".
Hay, những tác phẩm như “Đi học”, “Cây xoài của ông em”, “Cái trống trường em”... dù bao năm trôi qua, vẫn khiến nhiều “học sinh” thế hệ 8X một thời thuộc nằm lòng.
Đọc các tác phẩm cũng thấy, sự biến đổi nhanh chóng của thời đại, những đổi thay trong đời sống học đường giữa các thế hệ.
Nếu thế hệ 8X, thơ ca trong sách giáo khoa thời tiểu học, trung học cơ sở thấm đẫm tình yêu với xóm làng, nông thôn, với cảnh vật làng quê vào mùa gặt, với không khí làm việc hối hả, tăng gia sản xuất...
Đồ dùng học tập được miêu tả giản dị là chiếc bút chì, cuốn vở, quyển sách. Mối quan hệ thân thuộc với gia đình, thầy cô, bạn bè.
Những câu văn kinh điển của tác phẩm “Tôi đi học” (nhà văn Thanh Tịnh) đã trở thành nỗi bồi hồi, đầy nhung nhớ, luyến tiếc của biết bao thế hệ học sinh. “Buổi sáng mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh. Mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con đường làng dài và hẹp...”.
Khung cảnh làng quê với những con đường nhỏ nằm vắt ngang thôn xóm, chạy tắt qua cánh đồng luôn ẩn hiện trong mỗi trang sách giáo khoa của thế hệ 8X.
Tiếp biến theo sự biến đổi của đời sống xã hội, sách giáo khoa trải qua nhiều lần cải cách, theo đó cũng nhiều lần gây tranh cãi về chất lượng những tác phẩm văn học mới khi đưa vào sách giáo khoa.
Thực tế cho thấy, văn học đương đại trong nhiều thập kỷ vắng bóng những tác phẩm lớn, có tầm vóc như những giai đoạn chiến tranh và sau chiến tranh. Đặc biệt, ở thể loại văn học cho thiếu nhi, rất ít tác giả tham gia sáng tác, và rất ít tác phẩm gây chú ý.
Trong khi, đời sống học đường biến động theo thời cuộc, theo thế hệ. Đồ dùng học tập ngày càng hiện đại, mối quan hệ giữa thầy cô - học sinh, giữa học sinh - học sinh có những biến đổi, bối cảnh tăng gia sản xuất nơi làng quê cũng không còn giữ nhịp sống chủ đạo...
Văn học cho thanh thiếu nhi đang chưa thể bắt kịp được những chuyển động, biến đổi trong đời sống học đường hiện đại.
Bài thơ “Bắt nạt” được đánh giá có chủ đề tốt, bắt kịp đời sống học đường, khi vấn nạn “bạo lực học đường” nhiều lần gây xôn xao dư luận.
Thế hệ nào cũng cần một bầu trời ký ức cho thơ ấu của riêng mình. Khung cảnh làng quê bình yên, tăng gia sản xuất với những bài thơ giản dị, chân chất từng thấm đẫm cảm xúc trong sách giáo khoa của thế hệ 8X.
Thế hệ Gen Z, Gen Alpha cũng cần một bầu trời ký ức thơ ấu cho riêng mình như thế, trong văn học.
