Trên toàn cầu, các nước đang trải qua lạm phát ở mức chưa từng thấy trong nhiều thập kỷ khi giá cả các mặt hàng thiết yếu như thực phẩm, sưởi ấm, phương tiện đi lại và chỗ ở tăng vọt. Và mặc dù có thể thấy đỉnh điểm, nhưng tác động vẫn có thể trở nên tồi tệ hơn.
Đại dịch và xung đột dẫn đến lạm phát
Một thời kỳ lạm phát vừa phải và lãi suất thấp kéo dài đã kết thúc đột ngột sau khi COVID-19 ập tới, dẫn đến việc các chính phủ và ngân hàng trung ương tiếp tục duy trì các doanh nghiệp bị đóng cửa và hộ gia đình bằng hàng nghìn tỉ USD hỗ trợ.
Sợi dây cứu sinh đó giúp người lao động không phải xếp hàng chờ trợ cấp, các doanh nghiệp không bị phá sản và giá nhà không bị sụt giảm. Nhưng sợi dây đó cũng đánh bật cung và cầu hơn bao giờ hết.
Đến năm 2021, khi các biện pháp phong tỏa kết thúc và nền kinh tế toàn cầu tăng trưởng với tốc độ sau suy thoái nhanh nhất trong 80 năm, tất cả số tiền kích thích đã áp đảo hệ thống thương mại thế giới.
Các nhà máy ngừng hoạt động không thể tăng tốc đủ nhanh để đáp ứng nhu cầu, các biện pháp an toàn phòng ngừa COVID-19 gây ra tình trạng thiếu lao động trong lĩnh vực bán lẻ, vận tải và chăm sóc sức khỏe, và sự bùng nổ phục hồi khiến giá năng lượng tăng đột biến.
Trong bối cảnh đó, Nga tiến hành chiến dịch quân sự ở Ukraina vào tháng 2 và các biện pháp trừng phạt của phương Tây đối với nhà xuất khẩu dầu khí lớn này đã đẩy giá nhiên liệu lên cao hơn.
Nguy cơ từ lạm phát cao
Được biết đến như một loại "thuế đánh vào người nghèo" vì tác động mạnh nhất vào những người có thu nhập thấp, lạm phát hai con số đã làm trầm trọng thêm tình trạng bất bình đẳng trên toàn thế giới.
Trong khi những người tiêu dùng giàu có hơn có thể dựa vào khoản tiết kiệm tích lũy được trong thời gian đóng cửa vì đại dịch, thì những người khác phải vật lộn để kiếm đủ sống và ngày càng nhiều người dựa vào các ngân hàng thực phẩm.
Khi mùa đông đang đến trên khắp bán cầu bắc, chi phí sinh hoạt sẽ bị thắt chặt khi hóa đơn nhiên liệu tăng cao. Người lao động trong các lĩnh vực từ chăm sóc sức khỏe đến hàng không đã đình công để yêu cầu tiền lương theo kịp lạm phát.
Mối quan tâm về chi phí sinh hoạt chi phối chính trị của các quốc gia giàu có - một số nước loại bỏ các ưu tiên khác, chẳng hạn như hành động chống biến đổi khí hậu.
Giá xăng giảm gần đây đã làm dịu một số áp lực nhưng lạm phát vẫn là trọng tâm hàng đầu của chính quyền Tổng thống Mỹ Joe Biden. Trong khi đó, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron và Thủ tướng Đức Olaf Scholz đang mở rộng ngân sách để chi hàng tỉ euro vào các chương trình hỗ trợ.
Nhưng nếu mọi thứ trở nên khó khăn ở các nền kinh tế công nghiệp, thì giá lương thực tăng vọt đang làm trầm trọng thêm tình trạng nghèo đói ở các nước nghèo hơn, từ Haiti đến Sudan và Lebanon đến Sri Lanka.
Chương trình Lương thực Thế giới (WFP) ước tính thêm 70 triệu người trên toàn thế giới cận kề mức đói kể từ khi bắt đầu cuộc chiến Ukraina trong cái gọi là "cơn sóng thần của nạn đói".
Dự đoán lạm phát năm 2023
Các ngân hàng trung ương trên thế giới đã bắt đầu tăng lãi suất mạnh để hạ nhiệt nhu cầu và chế ngự lạm phát. Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) dự kiến đến cuối năm 2023, lạm phát toàn cầu sẽ giảm xuống 4,7% - chỉ bằng một nửa mức hiện tại.
Mục đích là để có một cuộc "hạ cánh mềm", trong đó quá trình hạ nhiệt lạm phát diễn ra mà không dẫn đến sự sụp đổ của thị trường nhà ở, doanh nghiệp phá sản hoặc tỉ lệ thất nghiệp gia tăng. Nhưng một kịch bản tốt nhất như vậy đã được chứng minh là khó xảy ra trong những lần ứng phó với lạm phát cao trong quá khứ.
Từ Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell cho tới Giám đốc Ngân hàng Trung ương Châu Âu (ECB) Christine Lagarde, ngày càng có nhiều ý kiến cho rằng thuốc tăng lãi suất có thể có vị đắng. Ngoài ra, những rủi ro xung quanh những bất ổn lớn: xung đột Nga - Ukraina, căng thẳng giữa Trung Quốc và phương Tây... cũng ảnh hưởng không nhỏ.
Triển vọng tháng 10 của IMF - một trong những tháng ảm đạm nhất trong nhiều năm - nêu rõ: "Tóm lại, điều tồi tệ nhất vẫn chưa đến và đối với nhiều người, năm 2023 sẽ giống như một cuộc suy thoái".
