Nhật Bản có tỉ lệ phụ nữ 50 tuổi không có con cao nhất trong số các nước phát triển, theo khảo sát dữ liệu gần đây. Thông tin này nêu bật những thách thức mà Nhật Bản phải đối mặt trong ngăn chặn cuộc khủng hoảng dân số sắp xảy đến.
Tại Nhật Bản, 27% phụ nữ sinh năm 1970 chưa từng sinh con, theo thống kê của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD). Đây là tỉ lệ lớn nhất trong số 17 quốc gia có dữ liệu so sánh, gần với Nhật Bản nhất là Phần Lan với 20,7%.
Áo và Tây Ban Nha lần lượt xếp thứ ba và thứ tư. Dữ liệu của OECD không bao gồm Đức, nhưng số liệu thống kê chính thức của Đức cho thấy, 21% phụ nữ sinh năm 1969 vẫn chưa có con.
Có 24 quốc gia có dữ liệu so sánh về phụ nữ sinh năm 1965. Trong nhóm này, Nhật Bản một lần nữa dẫn đầu về phụ nữ không có con, ở mức 22,1%.
Các nước Tây Âu đã nỗ lực ngăn chặn sự gia tăng của những cá nhân không có con thông qua cung cấp hỗ trợ để họ cân bằng giữa công việc và cuộc sống gia đình. Tỉ lệ phụ nữ không có con đã giảm hoàn toàn ở Mỹ và Vương quốc Anh, theo một số báo cáo.
Tuy vậy, Nhật Bản vẫn là ngoại lệ, ngay cả ở thế hệ trẻ hơn. Với nữ giới Nhật Bản sinh năm 2000, từ 31,6-39,2% sẽ không có con trong suốt cuộc đời của họ, tùy thuộc vào việc tỉ lệ sinh có giữ nguyên hiện trạng hay không, theo ước tính của Viện nghiên cứu An sinh Xã hội và Dân số Quốc gia (IPSS) có trụ sở tại Tokyo.
Rie Moriizumi, nhà nghiên cứu cấp cao tại IPSS, nhận thấy phụ nữ Nhật Bản vẫn không có con do khó kết hôn, không muốn có con, trì hoãn việc có con hoặc do vô sinh hoặc vì lý do sức khỏe khác. Những phát hiện này dựa trên các câu trả lời khảo sát do IPSS thực hiện.
Trong những năm gần đây, tỉ lệ phụ nữ Nhật Bản không có con do gặp khó khăn trong hôn nhân đã tăng vọt, trở thành lý do hàng đầu với phụ nữ trong độ tuổi từ 25 đến 49. Dường như rào cản lớn với hôn nhân của họ là không tìm được một người bạn đời phù hợp với nguồn tài chính đầy đủ.
Những phụ nữ không muốn có con chiếm số lượng lớn thứ hai trong số những phụ nữ Nhật Bản không có con. Nhà nghiên cứu Moriizumi ước tính, khoảng 5% phụ nữ có lựa chọn này và con số này đặc biệt tăng lên ở các thế hệ trẻ. Phụ nữ chưa kết hôn có nhiều khả năng quyết định không sinh con nếu họ có thu nhập thấp hoặc chưa tìm được bạn đời.
Chính phủ của Thủ tướng Kishida Fumio dự kiến mở rộng hỗ trợ tài chính cho các gia đình có trẻ nhỏ. Những người ủng hộ kêu gọi tăng phúc lợi xã hội cho những người làm việc bán thời gian, cũng như cải cách lao động để giúp các bậc cha mẹ cân bằng việc nuôi dạy con cái với công việc. Giảm chi phí giáo dục cũng được xem là mục tiêu chính sách cấp bách.
Nhóm phụ nữ Nhật Bản sinh từ năm 1965 đến 1970, có tỉ lệ lớn không có con. Đây là thế hệ đầu tiên trải nghiệm tác động của luật cơ hội việc làm bình đẳng được ban hành năm 1986.
Dù ngày càng có nhiều phụ nữ tham gia lực lượng lao động nhưng việc thiếu các biện pháp giúp cân bằng giữa công việc và gia đình đã buộc nhiều người phải lựa chọn giữa bỏ việc để chăm lo cho gia đình hoặc không sinh con để tiếp tục sự nghiệp, dẫn đến tỉ lệ sinh giảm.
Toshihiko Hara, giáo sư danh dự tại Đại học Thành phố Sapporo, người nghiên cứu về tình trạng không có con ở Đức và Nhật Bản, cho biết: “Khi phụ nữ ngừng coi việc kết hôn và nuôi dạy con cái là ưu tiên hàng đầu để tập trung vào phát triển sự nghiệp thì hôn nhân và sinh con ngày càng bị trì hoãn, và ngày càng có nhiều người không có con”.
Một số chuyên gia cảnh báo, tỉ lệ phụ nữ không có con tăng lên có thể làm xáo trộn cấu trúc xã hội của Nhật Bản. Giáo sư Aya Abe của Đại học Thủ đô Tokyo tiến hành nghiên cứu định lượng để chỉ ra rằng việc không có con thường dẫn đến mạng lưới hỗ trợ xã hội không đủ.
"Nghiên cứu ở Châu Âu cho thấy những cá nhân không có con ở các quốc gia định hướng gia đình có nhiều khả năng bị cô lập" - ông lưu ý.
