Tại bán đảo Absheron thuộc Azerbaijan, có một “sườn núi bốc cháy” dài 10 mét tên Yanar Dag, nơi những ngọn lửa hiện hữu suốt 4.000 năm qua.
Những ngọn lửa nghìn năm tại Yanar Dag là kết quả của nguồn khí đốt dự trữ tự nhiên bị rò rỉ, góp phần hình thành những đám cháy tự phát. Hiện tượng này đã thu hút lượng lớn du khách đến với Azerbaijan.
Từ lỗ hổng của những phiến sa thạch bao quanh khoảng 10 mét trên sườn núi Yanar Dag, lửa bốc lên dữ dội, cao hàng mét và cháy liên tục. Bên dưới mặt đất - nơi những ngọn lửa không bao giờ bị dập tắt - là một dòng khí đốt cực bền bỉ trong hàng nghìn năm.
Nhà thám hiểm người Italy Marco Polo đã viết về những hiện tượng bí ẩn của ngọn lửa vĩnh cửu khi ông đi qua đất nước này vào thế kỷ 13. Các thương nhân Con đường Tơ lụa cũng mang tin tức về ngọn lửa của Azerbaijan đến những vùng đất khác. Đó là lí do tại sao đất nước này có biệt danh là “vùng đất lửa”.
Những đám cháy tự phát từng được phát hiện rất nhiều tại Azerbaijan khi đất nước này sở hữu trữ lượng dầu mỏ và khí đốt tự nhiên dồi dào. Tuy nhiên, hầu hết chúng đã bị dập tắt do làm giảm áp suất khí dưới lòng đất và cản trở quá trình khai thác khí thương mại.
Hàng nghìn năm trước, những ngọn lửa vĩnh cửu từng đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành và phát triển tôn giáo Zoroastrian (Hoả giáo) cổ đại tại Azerbaijan.
Đối với Hoả giáo, lửa là mối liên kết giữa con người và thế giới siêu nhiên, là phương tiện để đạt được sự hiểu biết và trí tuệ tâm linh. Tuy nhiên, ngày nay, hầu hết du khách đến trung tâm của Yanar Dag để chiêm ngưỡng lửa vĩnh cửu hơn là thỏa mãn niềm tin tôn giáo.
Tại Yanar Dag vào ban đêm, hoặc vào mùa đông khi tuyết rơi, những bông tuyết tan trong không khí mà không hề chạm đất đất.
Một số ý kiến cho rằng ngọn lửa tại Yanar Dag đã cháy suốt từ thời cổ đại. Trái lại, cũng có ghi chép chứng minh Yanar Dag chỉ mới được thắp sáng khoảng 1 thế kỷ trở lại đây, cụ thể là vào một ngày nào đó của thập niên 1950 do sự sơ ý của những người chăn cừu.
Tại Azerbaijan còn có một ngôi đền lửa mang tên Ateshgah thờ Thần Lửa, biểu tượng đại diện cho tín ngưỡng Hỏa giáo của đất nước. Từ thời xa xưa, người dân bản địa nghĩ rằng có những vị thần đang ngự trị tại đây, các hoạt động thờ phụng cũng bắt đầu từ niềm tin của họ.
Nghi lễ đốt lửa tại Đền Lửa Ateshgah có từ thế kỷ thứ 10 hoặc sớm hơn. Cái tên Ateshgah bắt nguồn từ tiếng Ba Tư có nghĩa là “ngôi nhà của lửa”. Trung tâm của khu phức hợp này là một điện thờ có mái vòm, được xây dựng trên lỗ thông khí tự nhiên.
Đền Lửa Ateshgah được xây trên một lỗ thoát khí đốt tự nhiên nên nó từng có một bàn thờ rực cháy vĩnh viễn. Tuy nhiên, vào thế kỷ 19, Ateshgah bị bỏ hoang và không còn được sử dụng làm nơi thờ cúng.
Trải qua gần một thế kỷ khai thác dầu khí tràn lan, năm 1969, ngọn lửa vĩnh cửu trong Đền Lửa Ateshgah bị dập tắt. Đến nay, nó đã được thắp sáng lại bằng khí đốt được người dân dẫn qua từ thành phố gần đó.
Được xây dựng giống như một quán trọ dành cho khách du lịch theo phong cách nơi lưu trú của người lữ hành, khu phức hợp trong Đền Lửa Ateshgah có 24 phòng và sân vườn bao quanh.
Chính quyền Azerbaijan đã cải tạo khu phức hợp đền lửa thành bảo tàng từ năm 1975. Đến năm 1998, Ateshgah được UNESCO công nhận là di sản thế giới, cũng từ đây ngôi đền này thường xuyên đón khoảng 15.000 du khách ghé thăm mỗi năm.
