Các đám cháy ở Hawaii trong tuần này đã khiến ít nhất 67 người thiệt mạng, được công nhận một trong những vụ cháy rừng kinh hoàng nhất lịch sử nước Mỹ.
Điều bất ngờ nhất là sự tàn phá của lửa lại xảy ra ở Hawaii - một tiểu bang luôn được ca ngợi bởi thảm thực vật tươi tốt, khác xa với cảnh quan khô hạn tại những nơi thường xuyên bị đe dọa bởi hỏa hoạn.
Câu chuyện về đám cháy tuần này được cho là đã bắt nguồn từ nhiều thập kỷ trước, khi Hawaii trải qua sự sụt giảm dài hạn về lượng mưa trung bình hàng năm.
Theo nghiên cứu của Đại học Hawaii và Đại học Colorado, từ năm 1990, lượng mưa tại các địa điểm giám sát đã thấp hơn 31% trong mùa mưa và thấp hơn 6% trong mùa khô.
Theo Abby Frazier, nhà khí hậu học tại Đại học Clark, người đã nghiên cứu về Hawaii, có nhiều lý do dẫn đến sự thay đổi đó.
La Nina, một hiện tượng thời tiết thường đi kèm với gió và mưa lớn đã bắt đầu yếu hơn từ những năm 1980. Tiến sĩ Frazier cho biết trong một cuộc phỏng vấn rằng, La Nina suy giảm nên Hawaii đã không thể thoát khỏi hạn hán, cháy rừng.
Bên cạnh đó, khi nhiệt độ tăng cao, những đám mây tại Hawaii sẽ trở nên thưa thớt dẫn đến lượng mưa suy giảm nghiêm trọng. Ngoài ra, các cơn bão lớn đã di chuyển về phía Bắc theo thời gian nên lượng mưa mà Hawaii nhận được cũng dần trở nên ít hơn.
Tiến sĩ Frazier cho hay, cả 3 thay đổi này có lẽ đều liên quan đến nhiệt độ tăng cao. “Tín hiệu của biến đổi khí hậu đang ngày một rõ ràng tại Hawaii” - bà nói.
Theo dữ liệu do Cơ quan Giám sát Hạn hán Mỹ, gần 16% quận Maui - nơi các đám cháy rừng bùng phát - đang trong tình trạng hạn hán nghiêm trọng và 20% nằm trong báo động hạn hán vừa phải.
Khi lượng mưa hàng năm giảm xuống, nhiệt độ trung bình ở Hawaii đã tăng lên khiến thảm thực vật càng khô hạn. Trong một bài báo xuất bản năm 2019, các nhà nghiên cứu của Đại học Hawaii đã viết rằng, năm 2016 ấm hơn so với mức trung bình 100 năm là 0,92 độ C và nhiệt độ đã tăng thêm 0,19 độ C mỗi thập kỷ tại Đài quan sát Mauna Loa.
Ngoài việc trở nên khô hạn hơn, cảnh quan của Hawaii vẫn đang thay đổi theo những cách khác nhau. Cháy rừng khiến một số thảm thực vật bản địa biến mất, các trang trại mía lâu đời tại Lahaina đã bị phá huỷ vào khoảng những năm 1990; đất tại đây cũng ngừng được tưới tiêu.
Ở vị trí của những cây trồng và thảm thực vật tươi tốt, cỏ khô đã xâm lấn và lan rộng. Những loại cỏ này có khả năng mọc lại tốt hơn sau đám cháy, nhưng cũng nhanh chóng bắt lửa và góp phần khiến đám cháy lan nhanh hơn.
Rừng nhiệt đới rất nhạy cảm với những thay đổi về lượng mưa. Nhiệt độ cao, hạn hán và những thay đổi trong chế độ mưa khiến những thân cây trở nên khô héo. Lá rụng, tán cây mỏng tạo điều kiện cho các tia nắng mặt trời chiếu xuống, khiến đất khô nhanh chóng.
Trong nhiều thập kỷ, hạn hán, nắng nóng, hỏa hoạn và nạn phá rừng đã khiến nhiều cánh rừng nhiệt đới chuyển thành đồng cỏ khô hoặc xavan. Một phần của rừng nhiệt đới lớn nhất thế giới - Amazon, đang nhanh chóng tiến tới quá trình chuyển đổi này.
Rừng bị suy thoái và các kiểu thời tiết thay đổi kết hợp với nhau tạo điều kiện hoàn hảo cho các đám cháy phát triển đến mức không thể kiểm soát. Theo nghiên cứu gần đây, trong các khu rừng nhiệt đới, số cây bị mất do cháy đã tăng trung bình 5% mỗi năm trong 20 năm qua.
Những mối đe dọa cơ bản đang được khuếch đại ở Hawaii trong tuần này bởi một mối đe dọa riêng biệt: Bão Dora. Mặc dù cơn bão cách bờ biển Maui hàng trăm dặm nhưng nó đã góp phần tạo ra tốc độ gió lớn hơn 96,5 km/giờ, giúp ngọn lửa lan rộng với tốc độ dữ dội.
