Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục đại học quy định rõ hệ thống Giáo dục đại học (GDĐH) Việt Nam bao gồm: Trường đại học, học viện (gọi chung là trường đại học); đại học (là tổ hợp các trường đại học; trường trực thuộc) và các cơ sở GDĐH khác phù hợp với quy định của pháp luật.
Dự thảo Luật quy định nguyên tắc để các trường đại học và đại học tự chủ quyết định mô hình và cấu trúc của cơ sở GDĐH. Theo đó, các trường đại học có thể tự phát triển và thành lập các trường trực thuộc bên trong (theo điều kiện, tiêu chuẩn do Chính phủ quy định) để trở thành đại học; hoặc trên cơ sở tự nguyện hay được Nhà nước quy định, các trường đại học được sáp nhập với nhau để trở thành một đại học.
Vấn đề này được nhiều đại biểu (ĐB) quan tâm. Đặc biệt cơ cấu tổ chức và cơ chế vận hành của 2 đại học quốc gia và 3 đại học vùng.
Thảo luận về vấn đề này, ĐB Nguyễn Tuấn Anh (Long An) cho rằng, bất cập ở đây không phải là sự tồn tại của đại học quốc gia hay đại học vùng mà là tổ chức bộ máy của những đại học này. Thực tế trong 24 năm qua cho thấy, các mục tiêu đề ra của đại học vùng đã không đạt được.
Nguyên nhân là đại học bao gồm các trường đại học thành viên và được tổ chức 2 cấp, tức là đại học có bộ máy quản lý riêng của đại học và các trường thành viên có bộ máy quản lý riêng của mình. Quy định như vậy dẫn đến bộ máy chồng bộ máy.
Trên đại học có ban chức năng nào thì dưới mỗi trường đại học thành viên có phòng tương ứng. Điều này dẫn đến lãng phí nguồn lực và đây chính là nguyên nhân bất cập của mô hình sự cản trở phát triển của đại học mà nhiều lần sửa đổi luật vẫn chưa giải quyết được.
ĐB nhắc lại đánh giá của tổ chức quốc tế khi cho rằng: "Mô hình đại học 2 cấp như đại học quốc gia, đại học vùng chỉ tồn tại và có ở Việt Nam, không có ở nơi nào trên thế giới".
Theo ĐB, những bất cập, vướng mắc, mâu thuẫn trong tổ chức bộ máy của mô hình đại học và hệ quả của nó đã tồn tại trong thời gian quá dài, 25 năm, bằng 1/3 đời người.
ĐB tha thiết mong Ủy ban Thường vụ Quốc hội cân nhắc sửa phương án 1, sửa đổi tổ chức bộ máy của đại học theo tinh thần đại học bao gồm các trường đại học thành viên, các trường đại học thành viên chịu sự quản lý trực tiếp, toàn diện của đại học, tức là tổ chức bộ máy một cấp.
Phương án 2, có thể giữ nguyên tổ chức bộ máy như luật hiện hành hoặc có thể sắp xếp tổ chức lại bộ máy của đại học hoặc có thể bỏ mô hình này.
ĐB Bùi Thị Quỳnh Thơ (Hà Tĩnh); ĐB Bình Nhưỡng (Bến Tre) và một số ĐB khác cũng đồng ý với ý kiến trên, đề nghị thống nhất một mô hình trường đại học chung, bỏ đại học vùng tức là trường đại học trong đại học nhằm đơn giản hóa mô hình của giáo dục đại học.
