Tuyên chiến với trật tự thương mại thế giới
Ông Donald Trump biện minh cho quyết sách này bằng lập luận rằng các đối tác kinh tế và thương mại của Mỹ đã bù trợ xuất khẩu, tức là đã bảo hộ sản xuất, để có được giá xuất khẩu thấp đến mức những sản phẩm ấy dễ dàng tràn ngập thị trường Mỹ, và do vậy làm sa sút những ngành công nghiệp liên quan của Mỹ. Vì thế, chính phủ Mỹ phải thực thi chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch và khẩu hiệu “Nước Mỹ trước hết” buộc Chính phủ Mỹ phải hành động như thế.
Chính quyền của ông Donald Trump không phủ nhận việc thực thi chủ nghĩa bảo hộ mà còn coi đó là phương cách để thực hiện lợi ích. Chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch trái ngược với những cam kết về mậu dịch tự do của Mỹ đối với Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) mà Mỹ là thành viên. Tự do hoá mậu dịch trong khuôn khổ và theo tiêu chí của WTO được coi là định hướng, nền tảng, nguyên tắc và tôn chỉ của trật tự thương mại thế giới. Bây giờ, lợi ích riêng của Mỹ xung khắc trực tiếp với trật tự ấy. Hơn thế nữa, phía Mỹ đang tuyên chiến với trật tự ấy.
Ông Donald Trump kiên định chủ trương này từ khi lên cầm quyền ở Mỹ và thực hiện nó theo hai cách. Thứ nhất, ông rút nước Mỹ ra khỏi những thoả thuận hoặc cam kết đa phương của Mỹ như Hiệp ước Paris của Liên Hợp Quốc về bảo vệ khí hậu trái đất hay Thoả thuận về Quan hệ đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) hoặc đòi xem xét lại và đàm phán lại chúng như đối với Thoả thuận về Khu vực mậu dịch tự do Bắc Mỹ (NAFTA) với Canada và Mexico. Phía ông Donald Trump cũng còn ngừng hẳn đàm phán với EU về thiết lập Quan hệ đối tác xuyên Đại Tây Dương về đầu tư và thương mại (TTIP).
Thứ hai, ông Donald Trump tung ra những quyết sách mới áp thuế quan bảo hộ đối với hàng hoá của các đối tác bên ngoài xuất khẩu vào Mỹ, khởi đầu đánh vào gỗ của Canada, tiếp theo là nhằm vào máy giặt và tấm năng lượng mặt trời, rồi từ ngày 23.3 vừa qua nhằm vào sản phẩm thép và nhôm cũng như hơn 100 mặt hàng xuất khẩu khác nữa của Trung Quốc. Ấy là chưa kể đến chuyện phía Mỹ đã định nhưng rồi từ bỏ việc áp thuế quan cao đối với ôtô từ EU.
“Trường hợp ngoại lệ”
Trật tự thương mại chung của thế giới chưa bị đổ vỡ nhưng đã bị tổn hại ban đầu khi ông Donald Trump đã thành công phần nào trong việc phân rẽ nội bộ các đối tác kinh tế và thương mại của Mỹ. Biện pháp của ông lại rất đơn giản khi coi một vài đối tác nhất định là “trường hợp ngoại lệ” như Canada, Mexico hay EU và có thể cả Australia nữa. Chỉ cần những đối tác này tỏ ra chịu khuất phục trước Mỹ như EU phải cử cả phái bộ thương mại sang trao đổi với Mỹ, hay chịu đàm phán lại với Mỹ như Mexico và Canada thì sẽ được Mỹ đưa vào diện “trường hợp đặc biệt”, lâu dài hay nhất thời và lâu dài được bao lâu lại là chuyện khác.
Lẽ ra những đối tác này, trước hết là EU và Trung Quốc, phải tập hợp nhau lại, đoàn kết nhất trí và cùng hội cùng thuyền để đối phó với các biện pháp chính sách bảo hộ thương mại của ông Donald Trump, cũng như lẽ ra họ phải đề cao hơn bao giờ hết vai trò của WTO thì họ lại chọn đi lối đường riêng để thoả hiệp riêng với Mỹ. Cũng vì thế mà hiện tại chỉ có một câu trả lời cho câu hỏi vì sao Mỹ lại không áp dụng biện pháp chính sách mới nói trên với EU trong khi mở rộng phạm vi áp dụng chúng với Trung Quốc.
Câu trả lời đó là Mỹ muốn lôi kéo EU vào cùng phe phái để nhằm vào Trung Quốc và EU đã ngầm thoả thuận chuyện ấy với Mỹ hoặc để cho Mỹ lợi dụng và công cụ hoá trong cuộc thập tự chinh về thương mại nhằm vào Trung Quốc. Xem ra, suy tính của EU là phải tránh bằng mọi giá đồng thời tranh chấp thương mại hoặc chiến tranh thương mại với cả Mỹ và Trung Quốc, vì thế hiện tại tìm cách hoà hoãn với Mỹ.
Ngay sau khi Mỹ tuyên bố áp dụng mức thuế quan cao đối với hơn 100 mặt hàng xuất khẩu của Trung Quốc, giá trị tới 60 tỉ USD, Trung Quốc đã ban hành ngay những biện pháp trả đũa, cũng đối với hơn 100 mặt hàng xuất khẩu của Mỹ, nhưng chỉ với giá trị có 3 tỉ USD. Xem ra, Trung Quốc để ngỏ khả năng đàm phán với Mỹ và tìm cách chia rẽ Mỹ với EU, tức là vừa tương kế tựu kế vừa dùng độc trị độc.
Điều có thể chắc chắn là ông Donald Trump trong thời gian tới còn tiếp tục đẩy mạnh thực hiện chính sách bảo hộ thương mại và trật tự thương mại thế giới lâu nay còn bị đe doạ nghiêm trọng và thật sự.
