Cần nhìn nhận khách quan
Để ứng phó với “vấn nạn” hút thuốc lá điếu, chính phủ và các tổ chức y tế của nhiều quốc gia như Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA), Cơ quan Y tế Công cộng Anh (PHE), Tổ chức nghiên cứu Đánh giá Rủi ro của Viện nghiên cứu Liên bang Đức (Federal Institute for Risk Assessment - BfR)… đều lần lượt phê duyệt cho phép một số sản phẩm thuốc lá thế hệ mới đã qua kiểm nghiệm được kinh doanh hợp pháp cùng với những thông tin rõ ràng, minh bạch về khả năng giảm tác hại của các sản phẩm này so với thuốc lá điếu thông thường.
Ngay cả ở Trung Quốc, thị trường lớn nhất về thuốc lá điếu cũng đã công nhận sự hiện diện của các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới thay vì độc quyền bảo hộ thị trường thuốc lá điếu trong nước. Quốc gia này vừa đưa thuốc lá điện tử vào kiểm soát bằng Luật hiện hành. Đáng lưu ý, Trung Quốc đồng thời là quốc gia dẫn đầu thế giới về số lượng bằng sáng chế cho các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới.
Có thể thấy, thế giới ngày càng phân biệt rõ rệt giữa thuốc lá điếu và thuốc lá thế hệ mới và chứng kiến rõ sự chuyển đổi của người dùng theo hướng sử dụng các sản phẩm có hàm lượng các chất gây hại thấp hơn. Điển hình như tại Nhật Bản, từ thời điểm thuốc lá làm nóng được hợp thức hoá chính thức vào năm 2016, sản lượng thuốc lá điếu bán ra ở thị trường nước này thay đổi rõ rệt, so sánh với thời kỳ trước đó từ 2011 đến 2015.
Dữ liệu từ một tập đoàn thuốc lá toàn cầu cũng cho thấy, hơn 20 triệu người hút thuốc trưởng thành trên toàn cầu chuyển đổi hoàn toàn từ thuốc lá điếu đốt cháy sang các sản phẩm không khói của họ, và hơn 70% người dùng ngừng hẳn việc hút thuốc lá.
Tại Việt Nam, một khảo sát nhỏ trong cộng đồng những người từ 30 đến 40 tuổi đang sử dụng thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng. Tất cả đều xác nhận, họ ý thức được sản phẩm mình đang sử dụng hàng xách tay, nhập lậu, vì thuốc lá thế hệ mới chưa được Luật hiện hành thông qua. Anh Nguyễn Hoan K., 48 tuổi, Phú Nhuận, TPHCM cho biết, anh nghiện thuốc và bắt đầu tìm hiểu chuyển sang sử dụng thuốc lá làm nóng cách đây 3 năm vì không muốn khói thuốc lá điếu sẽ bám lên quần áo, ảnh hưởng đến người nhà.
“Đã nói đến thuốc lá thì chắc chắn không có sản phẩm nào là tốt cả. Nhưng ít nhất, mấy sản phẩm thuốc lá công nghệ mới mà không phải thuốc lá điếu cũng sẽ đỡ độc hại hơn. Tôi cũng thấy sự thay đổi về mặt sức khỏe của bản thân sau khi chuyển sang sử dụng dạng thuốc lá mới này, vì ít bị ho và khó thở như trước đây,” anh K. lý giải.
Nghịch lý cần sớm giải quyết
Anh Lê Minh L., 40 tuổi, Hà Nội cho biết anh hút thuốc lá điếu đốt cháy từ năm 20 tuổi, và không cai được dù đã nhiều lần gặp bác sĩ tư vấn. Vài tháng trước đây, anh đã thử chuyển sang thuốc lá làm nóng vì nghe nói giảm mức độc hại. Theo anh, dù dùng nhưng cũng lo lắng không biết chất lượng thật sự thế nào. “Do đó, nếu có hàng chính hãng thì vẫn tốt hơn, ít nhất còn được bảo vệ chứ không phải lo lắng như khi dùng hàng lậu như hiện nay”, anh L. cho hay.
Khi được hỏi về tình trạng thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử đã được báo đài, xã hội phản ánh như hiện nay, những người tham gia khảo sát đều cho rằng nếu dùng đúng hàng chính hãng xách tay thì giá cả không hề rẻ. Chỉ có hàng trôi nổi mới dễ mua như mua rau.
Từ những khảo sát trên cho thấy, nhu cầu chuyển đổi từ thuốc lá điếu sang những sản phẩm thuốc lá công nghệ là có thật nhưng lại chưa được tiếp nhận và lắng nghe từ cơ quan quản lý. Thực tế cho thấy, dù trong tình trạng dịch bệnh, những người sử dụng thuốc lá công nghệ phải mua hàng với giá tăng đến 20% - 30% so với giá gốc và lại không có hàng.
Mặt khác, Việt Nam vẫn tồn tại nghịch lý là thị trường kinh doanh hợp pháp thuốc lá điếu, thuốc lào hay xì gà, thì thuốc lá thế hệ mới lại bị nằm ngoài pháp luật. Những tay buôn hàng lậu mặc sức làm giàu với món hàng béo bở này; nhà nước thất thu ngân sách; còn người dùng thì vẫn phải mong ngóng một nguồn cung hợp pháp, được cơ quan quản lý cho phép chính thức.
