Tại tọa đàm về “Quản lý thuốc lá thế hệ mới – Cần góc nhìn mới” vừa được tổ chức tại Hà Nội ngày 7.1.2022 với sự tham gia của đại diện một số bộ ngành, cơ quan quản lý nhà nước nhằm góp thêm góc nhìn để tham mưu cho Bộ Công Thương về chính sách quản lý đối với sản phẩm này để trình Chính phủ trong thời gian tới.
Chưa tận dụng triệt để Luật phòng, chống tác hại thuốc lá
Ông Lưu Bình Nhưỡng – Phó Trưởng ban Dân nguyện - Ủy Ban thường vụ Quốc hội cho rằng một chính sách quản lý phù hợp các sản phẩm thuốc lá thế hệ mới vẫn còn đang bị bỏ ngỏ quá lâu. Luật Phòng, chống tác hại của thuốc lá (PCTHTL) đã có từ 2012 nhưng lại chưa được áp dụng một cách triệt để.
Ông Nhưỡng cho biết, sự thiếu quản lý này dẫn đến tình trạng ngoài các loại thuốc lá thật, chính danh, đạt tiêu chuẩn chất lượng, có thể có các loại thuốc lá giả, độc hại hơn nhiều so với loại thuốc lá thế hệ mới chính hãng lọt vào Việt Nam. Do vậy, từ người sử dụng trực tiếp đến người xung quanh sẽ hứng chịu toàn bộ những tác hại của các sản phẩm giả, kém chất lượng này gây ra.
Theo ông Vũ Đức Nam - Phó Phòng Công nghiệp Thực phẩm, Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương), nhu cầu quản lý thuốc lá thế hệ mới là cần thiết. Hiện Bộ Công Thương đã tiếp thu ý kiến góp ý của các bộ, ngành và phối hợp với Bộ Y tế nghiên cứu, đề xuất chính sách quản lý đối với các loại hình của nhóm sản phẩm này, đảm bảo chặt chẽ, phù hợp Luật Phòng chống tác hại của thuốc lá và Chiến lược Quốc gia về giảm thiểu tác hại của thuốc lá, phù hợp thông lệ quốc tế.
Trao đổi tại hội thảo, bà Nguyễn Quỳnh Liên, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp luật Hình sự - Hành chính (Bộ Tư pháp) cho biết, hiện vẫn chưa có sự thống nhất giữa các bộ, ngành quản lý nhà nước trong lĩnh vực liên quan trực tiếp. Do vậy theo bà Liên để việc quản lý sớm được triển khai thì cần các chủ thể liên quan tham gia trong quá trình xây dựng, ban hành văn bản. Bà Liên còn cho rằng, không nên cấm sản phẩm thuốc lá thế hệ mới, vì cấm sẽ dẫn đến tình trạng buôn lậu khó kiểm soát.
Cần mạnh dạn áp dụng Luật hiện hành đối với tất cả các sản phẩm thuốc lá phù hợp
Theo bà Nguyễn Quỳnh Liên vào thời điểm ban hành Luật, chưa có thuốc lá thế hệ mới tại thị trường Việt Nam nên các sản phẩm này chưa nằm trong văn bản của Luật. Thế nhưng, điều này không có nghĩa Luật PCTHTL không áp dụng được cho những sản phẩm thuốc lá thế hệ mới tại thời điểm hiện nay.
Bà Liên cho biết, theo định nghĩa thuốc lá được quy định tại Điều 2 của Luật Phòng, chống tác hại thuốc lá: “Thuốc lá là sản phẩm được sản xuất từ toàn bộ hoặc một phần nguyên liệu thuốc lá, được chế biến dưới dạng thuốc lá điếu, xì gà, thuốc lá sợi, thuốc lào hoặc các dạng khác”. Dựa theo điều khoản trên, có thể khẳng định thuốc lá làm nóng là thuốc lá. Đồng thời, tham chiếu theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khẳng định thuốc lá làm nóng là sản phẩm thuốc lá nên chịu sự điều chỉnh của Công ước khung về kiểm soát thuốc lá (FCTC).
Ông Đào Duy Tám, Phó Cục trưởng Cục Quản lý Giám sát về Hải quan, Tổng cục Hải quan cũng chia sẻ, tổ chức Hải quan Thế giới (WCO) đã chính thức phân loại sản phẩm thuốc lá làm nóng theo mã HS.2403.99 (sản phẩm thuốc lá khác).
Đại diện các ban ngành phân tích, việc thiếu chính sách quản lý tồn tại nhiều năm qua đã và đang gây ra những tổn thất, phương hại về mặt kinh tế và xã hội. Chính phủ, các cơ quan quản lý, các chủ thể liên quan và người tiêu dùng nói chung đã chờ đợi một chính sách quản lý đối với thuốc lá thế hệ mới từ nhiều năm nay. Việc này không chỉ giúp kiểm soát, góp phần phòng chống và giảm tác hại thuốc lá, bảo vệ sức khỏe cho người dân, lành mạnh thị trường mà còn tránh thất thu cho Nhà nước.
Việc quản lý đối với loại hình thuốc lá thế hệ mới liên quan tới nhiều vấn đề như sản xuất, kinh doanh, phân phối, xuất nhập khẩu, các biện pháp phòng, chống tác hại thuốc lá và chiến lược quốc gia phòng, chống tác hại của thuốc lá. Do vậy, quy trình quản lý này cần phải được cân nhắc, xem xét kỹ lưỡng cả về cơ sở pháp lý, khoa học và thực tiễn, phải có sự thống nhất và đánh giá về những hệ lụy về sức khỏe, xã hội, kinh tế. Tuy nhiên, việc cần làm trước mắt là dùng luật để chấm dứt ngay tình trạng buông lỏng quản lý thuốc lá thế hệ mới như hiện nay. Đưa vào quản lý chính thức, hay thí điểm có thời hạn, dù biện pháp nào thực hiện cũng sẽ vẫn tốt hơn là không làm gì.
