TLLN cũng được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Tổ chức Hải quan Thế giới (WCO), Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) và các tổ chức y tế quốc tế khác phân loại là sản phẩm thuốc lá, mặc dù ở một dạng hoàn toàn khác với thuốc lá điếu đốt cháy về mặt bản chất; và được nhiều quốc gia có nền khoa học tiến bộ chấp nhận như là một giải pháp giảm tác hại thuốc lá.
TLLN là thuốc lá nhưng khác biệt hoàn toàn với TLĐT và thuốc lá điếu
Trên phương diện toàn cầu, WHO khẳng định rõ sản phẩm TLLN là thuốc lá, thông qua Công ước Khung về Kiểm soát Thuốc lá (FCTC). FDA đồng thời phân loại rõ TLLN là thuốc lá không đốt cháy (non-combusted cigarettes), khác biệt hoàn toàn với thuốc lá điếu đốt cháy (combusted cigarettes) về cơ chế và hàm lượng độc chất gây hại. Tổ chức WCO xếp TLLN vào nhóm các sản phẩm thuốc lá, theo mã “sản phẩm thuốc lá khác” nhằm phân biệt rõ sản phẩm này với thuốc lá điếu thông thường.
Tại Việt Nam, các chuyên gia cũng cho rằng, TLLN và TLĐT đang bị hiểu nhầm với ngôn ngữ chung là “thuốc lá điện tử” do đều có sự hỗ trợ của phụ kiện điện tử. Tuy nhiên, đại diện Viện Tiêu chuẩn Chất lượng Việt Nam từng giải thích, TLLN là thuốc lá nhưng khác biệt hoàn toàn với TLĐT và thuốc lá điếu. TLĐT gồm thiết bị điện tử có chức năng làm nóng thành phần dung dịch, tạo ra làn hơi có bản chất là aerosol có chứa nicotine.
Trong khi đó, TLLN được chế biến từ nguyên liệu cây thuốc lá, khi sử dụng thì thải ra phần lớn hơi nước, lượng nicotine phát thải bằng hoặc thấp hơn, đồng thời giảm hầu hết hàm lượng chất phát thải khác so với thuốc lá điếu. Cả hai loại TLLN, TLĐT đều là sản phẩm từ xu thế phát triển của khoa học và công nghệ hiện đại nhằm hướng đến việc giảm tác hại của việc hút thuốc lá đối với vấn đề sức khỏe lẫn môi trường.
Tại Nhật Bản, có 4 nghiên cứu độc lập quan trọng về TLLN mới nhất được thực hiện bởi Bộ Y tế, Lao động và Phúc lợi Nhật Bản và các tổ chức liên kết với Bộ Y tế. Trong một nghiên cứu về việc giảm các chất hóa học tạo ra được công bố trên Tạp chí UOEH, Viện Y tế Công cộng Quốc gia (NIPH) đã kết luận rằng: “Hàm lượng nitrosamine tạo ra từ thuốc lá (TSNA) và hàm lượng CO từ một loại TLLN lần lượt chỉ bằng 1/5 và 1/100 so với thuốc lá điếu đốt cháy thông thường.”
Các nhà nghiên cứu Nhật Bản đồng thời phát hiện ra rằng mức phơi nhiễm với khí hơi (aerosol) từ TLLN trong một phòng kín hút thuốc ở điều kiện thông thường là có thể chấp nhận được, vì nguy cơ ung thư trọn đời của TLLN được kỳ vọng là dưới 1/100.000, thấp hơn 3 bậc so với thuốc lá điếu đốt cháy trong cùng điều kiện.
Vì sao đến nay TLLN vẫn chưa được kiểm soát dưới luật
WHO khuyến nghị rõ, TLLN cần được quản lý bởi các chính sách và biện pháp giống với mọi sản phẩm thuốc lá khác, nhất quán với Công ước FCTC.
Tháng 7.2020, FDA Hoa Kỳ đã tiên phong kiểm duyệt và cấp phép cho một số ít sản phẩm thuốc lá thế hệ mới (TLTHM) đạt tiêu chuẩn giảm phơi nhiễm với chất độc hại, bao gồm 1 sản phẩm TLLN, 1 thuốc lá điện tử (TLĐT) hệ đóng đi kèm tinh dầu hương thuốc lá, và 4 sản phẩm cung cấp nicotine qua đường uống.
Các nước Nhật, Mỹ, Anh... xem TLLN là một giải pháp bổ trợ nhằm giải quyết thực trạng sức khỏe cộng đồng bị ảnh hưởng do tác hại của thuốc lá điếu. Tại Nhật Bản, TLLN được quản lý với khung pháp lý nới lỏng hơn so với thuốc lá điếu, từ mức thuế, quy định về cảnh báo sức khỏe và khu vực hạn chế sử dụng.
Hiện nhiều quốc gia xem các sản phẩm TLTHM qua kiểm nghiệm và đạt chuẩn là phương pháp bổ trợ cho cuộc chiến chống tác hại thuốc lá. Theo báo cáo tháng 7/2021 của WHO, 184/195 quốc gia thành viên của tổ chức này đã cho phép kinh doanh và quản lý TLLN.
Thế nhưng, tại Việt Nam, mặc dù từ nhiều năm trước, Chính phủ đã chỉ đạo, giới chuyên gia y tế và giới luật sư, cũng như các cơ quan quản lý thị trường nhiều lần kêu gọi sớm đưa các sản phẩm này vào quản lý dưới luật nhằm kịp thời ngăn chặn nạn buôn bán bất hợp pháp, TLLN vẫn chưa được kiểm soát bởi các cơ quan hữu quan.
Số liệu thống kê tại Việt Nam hiện nay chưa cho thấy mức độ phổ biến của TLLN trên thị trường chợ đen so với tình trạng ma túy trá hình núp bóng dưới vỏ bọc TLĐT lậu tấn công giới trẻ. Tuy nhiên, xét về mục tiêu phòng chống tác hại thuốc lá lâu dài và toàn diện, các chuyên gia cho rằng ít nhất cần đưa ngay sản phẩm đã thuộc phạm vi định nghĩa của luật hiện hành là TLLN vào kiểm soát dưới luật, vừa phù hợp với khuyến nghị của WHO và các tổ chức quốc tế, vừa góp phần giảm tác hại cho sức khỏe cộng đồng và bảo vệ giới trẻ khỏi sự tấn công của thị trường chợ đen.
