1. Nguồn lây nhiễm ở Vĩnh Phúc từ 8 công nhân Công ty (Cty) Nihon Plast đi tập huấn ở Vũ Hán, Trung Quốc. Nhóm này về cty ngày 17.1 làm việc, về quê ăn Tết, di chuyển nhiều nơi, gặp gỡ nhiều người. 6 người trong nhóm dương tính với COVID-19, 2 người âm tính đang cách ly theo dõi. Chị Nguyễn Thị Dự (23 tuổi, trong 6 người trên, gọi là thế hệ F1) đã lây lan cho 6 người gồm bố, mẹ, em gái, hàng xóm, họ hàng (gọi là F2) và một trong số này lây sang bé gái 3 tháng tuổi (F3) là bà ngoại của bé. Cục trưởng Cục Quản lý khám, chữa bệnh (Bộ Y tế) - Lương Ngọc Khuê - khẳng định đường lây nhiễm này và nói rằng, tính chất lây đã thay đổi (so với những ngày trước, từ khi phát hiện bệnh COVID-19 ở Việt Nam). Nhưng chưa rõ khi lây đến F3 độc lực của COVID-19 tăng hay giảm so với F1, F2.
AFP ngày 10.2 đưa tin, ông Steve Walsh (doanh nhân Anh, 50 tuổi) không đến Trung Quốc, nhưng dự hội nghị ở Singapore từ ngày 20-22.1, với hơn 100 người, trong đó một người đến từ Hồ Bắc, Trung Quốc - tâm dịch. Từ ngày 24 - 28.1, Walsh nghỉ dưỡng ở khu Contamines - Montjoie trên dãy Alps, vùng Rhône-Alpes, đông nam CH Pháp, ở cùng khoảng trên 10 người Anh khác trong một biệt thự. Ngày 28.1, ông bay về Anh từ Geneva, Thụy Sĩ. Ngày 6.2, ông gọi cho Cơ quan Y tế Quốc gia sau khi được thông báo có người dự hội thảo nhiễm COVID-19. Ông liền được xét nghiệm và xác nhận COVID-19 dương tính, phải nhập Khoa truyền nhiễm, Bệnh viện (BV) St.Thomas ở London. Ngày 7.2, 5 nhân viên quán rượu The Grenadier ở Brighton, nơi ông đến uống trước khi phát hiện COVID-19 dương tính, được lệnh cách ly. Ngày 8.2, 5 người Anh sống chung trong biệt thự với Walsh ở Contamines - Montjoie, dương tính với COVID-19, trong đó có cậu bé 9 tuổi. Cùng ngày, 4 người trong một gia đình người Anh tiếp xúc với Walsh phải nhập viện. Ngày 9.2, thêm một người trong gia đình này dương tính với COVID-19. Hiện 3 trường mà cậu bé 9 tuổi học đã đóng cửa; hơn 100 học sinh được xét nghiệm nhưng đều âm tính. Sáu người Anh khác ở cùng biệt thự với Walsh cũng phải nhập viện theo dõi.
Ngoài ra, một người ở cùng biệt thự với Walsh đã về đảo Mallorca, Tây Ban Nha, cũng dương tính với COVID-19 nhưng hiện sức khỏe ổn định. Vợ với hai con gái 10 và 7 tuổi của người Mallorca này chưa có dấu hiệu mắc bệnh, nhưng phải nhập viện theo dõi. Như vậy, chỉ mình Walsh nhiễm COVID-19 ở Singapore từ một người chưa có triệu chứng viêm phổi, trong 16 ngày, đã lây nhiễm cho ít nhất là 11 người Anh, Tây Ban Nha, dù ông cũng chưa có biểu hiện lâm sàng. TS Andrew Freedman - chuyên gia về các bệnh truyền nhiễm, Đại học (ĐH) Cardiff, Xứ Wales, Vương quốc Anh - nói rằng, “Walsh có thể gọi là siêu lây lan (super-spreader)”. GS Paul Hunter, ĐH East Anglia, Anh, nói “trường hợp truyền bệnh từ Walsh là thực tế đáng lo ngại nhưng không bất ngờ”. Bởi lẽ, ngay từ khi xảy ra dịch SARS 2002, một nghiên cứu do Cơ quan Y tế Mỹ và Trung Quốc phối hợp đã xếp bất cứ ai lây bệnh cho ít nhất 8 người khác là đủ “tiêu chuẩn” siêu lây lan. Với dịch MERS Trung Đông 2012, con số lây truyền giới hạn ít nhất là cho 6 người.
2. Ngày 31.1.2003, trước khi dịch được đặt tên SARS, một bệnh nhân viêm phổi được chuyển qua 3 BV ở Quảng Châu, Trung Quốc, đã lây sang 82 người. Vài ngày sau, một BS nhiễm bệnh đã lây sang 12 khách ở khách sạn Metropole, Hongkong (Trung Quốc). Những du khách này sau đó mang SARS-CoV tới Singapore, Việt Nam, Canada, Ireland và Mỹ. Trong dịch do COVID-19 lần này, ngoài Walsh, còn có một bệnh nhân lây truyền cho 14 nhân viên y tế - báo cáo của chuyên gia hô hấp Trung Quốc. Hiện tượng siêu lây lan thường thấy trong nhiều dịch bệnh truyền nhiễm, nhưng các nhà nghiên cứu vẫn chưa biết tại sao một số người lây truyền cho nhiều người xung quanh hơn bình thường.
Cuối thế kỷ XX, một nhóm chuyên gia dịch tễ ở ĐH Oxford, Anh, phân tích mô hình lây lan của nhiều dịch bệnh. Họ nhận thấy 20% số ca nhiễm bệnh lây sang 80% người lành và đưa ra hệ số lây lan trung bình khoảng 1 lây cho 4. Dịch SARS 2002, hệ số trung bình là 1 cho 2,75 người. Siêu lây lan được cho do hậu quả tổng hợp của nhiều yếu tố môi trường và sinh học: Hành vi cá nhân, di chuyển và mức độ tiếp xúc với người khác, vệ sinh cá nhân kém; ở nơi ẩm thấp, kém thông gió, làm virus phát tán dễ dàng hơn... Cơ thể một số người siêu lây lan có lượng virus nhiều hơn người khác, nhưng tại sao lại nhiều thì không biết, Jonathan Ball - GS vi trùng học phân tử, ĐH Nottingham, Anh - nói. Y học ghi nhận, đầu những năm 1900, một phụ nữ lây bệnh thương hàn cho 51 người, dù chưa có triệu chứng của bệnh. Năm 1995, 2 người bệnh lây nhiễm virus Ebola cho 50 người ở Congo. Năm 1998, một học sinh Phần Lan lây bệnh sởi cho 22 người, dù 8 trong số này đã được tiêm vaccine. Siêu lây lan làm sai lệch những dự báo sít sao nhất về số người nhiễm, làm mức độ bùng phát dịch tăng tốc dẫn đến kiểm soát khó khăn hoặc mất kiểm soát. Vì thế Tổng giám đốc WHO - T.A. Ghebreyesus - lo ngại lây lan COVID-19 như Walsh là “tia lửa nhỏ” thành “đám cháy lớn”.
Tối 10.2, Bộ Y tế Singapore công bố thêm 2 ca viêm phổi cấp do COVID-19, tổng số ca nhiễm 45; 7 người xuất viện; số nguy kịch tăng lên 7 người; 1.026 người tiếp xúc gần với người nhiễm COVID-19. Trong đó, 927 người đang ở Singapore, cách ly 896 người, 31 người chưa liên hệ được. Điều đáng nói là nhiều người bị nhiễm mới ở Singapore gần đây không đến Trung Quốc. Siêu lây lan như Walsh thực tế rất khó phát hiện ở nhiều quốc gia, làm các chuyên gia lo ngại tốc độ truyền bệnh nhanh, thời tiết lạnh và mưa ẩm kéo dài, thuận lợi cho COVID-19 sinh sôi và các BV ở Hồ Bắc quá tải, nguy cơ COVID-19 trở thành đại dịch toàn cầu - AFP dẫn lời. Chưa hết, lại có thêm đường lây lan COVID-19 khác là hệ thống đường ống nhà ở. Ngày 9.2, Hongkong (Trung Quốc) phát hiện hai ca nhiễm COVID-19 sống trong chung cư Hồng Mai, quận Quỳ Thanh là một cụ ông 75 tuổi, ở căn hộ 1307, tầng 13 của tòa nhà 35 tầng và một bà 62 tuổi, ở căn số 307, tầng 3, thẳng đứng từ căn 1307 xuống. Bà đã ho từ đầu tuần trước, ngày 9.2 đi khám, phải nhập viện luôn.
3. Lo ngại COVID-19 lây lan theo ống cấp nước hoặc ống thải nên giới chức y tế ra lệnh sơ tán toàn bộ cư dân ở các căn hộ số cuối 07 toàn bộ các tầng. Khi đêm 10 rạng ngày 11.2, Hongkong khẩn cấp sơ tán 100 người (trong tổng khoảng 3.000 người) ra khỏi chung cư, thì sáng 11.2, nhà chức trách thông báo thêm 4 người phát bệnh viêm phổi. Trong 4 ca mới này có con trai, con dâu ở cùng bà 62 tuổi nói trên, họ xuất hiện các triệu chứng nhiễm COVID-19 nên phải nhập viện. GS Yuen Kwok-yung - Khoa Vi sinh, ĐH Hongkong - cho biết, giới chức đang điều tra hệ thống đường ống tòa nhà, để xem có sai sót làm virus lan truyền từ chất thải hay không. Nhóm 37 chuyên gia, đứng đầu là TS Zhong Nanshan - trưởng nhóm xử lý COVID-19 của Ủy ban Y tế Quốc gia Trung Quốc - nghiên cứu 1.099 bệnh nhân ở các BV thuộc 31 tỉnh, TP Trung Quốc cho biết, COVID-19 có ở đường ruột, gây tiêu chảy khoảng 3,7%, nôn mửa 5% các ca. Tạp chí Hiệp hội Y học Mỹ đã công bố điều này. GS Yuen cho rằng, có thể những lỗ thông hơi đã bị lắp sai, làm quạt thông gió nhà vệ sinh của căn hộ có người nhiễm COVID-19 phát tán virus đến các căn hộ khác qua hệ thống thông khí. Hongkong có mật độ dân cư tốp cao nhất thế giới, đại dịch SARS làm chết 299 người, trong đó có 42 người cùng một chung cư. Khi đó, chung cư này có khoảng 300 người nhiễm bệnh và SARS-CoV được phát hiện lây lan theo đường ống thải bị lỗi. Đến nay, Hongkong có 42 ca nhiễm COVID-19 và 1 ca tử vong sáng 4.2.
Ngoài ra, cũng từ thu thập dữ liệu ở 1.099 người nói trên, nhóm của TS Zhong xác định được thời gian ủ bệnh của COVID-19 từ 3 - 24 ngày. Thay vì tối đa 14 ngày như nhận định cũ, phát hiện ủ bệnh tới 24 ngày rất đáng lo ngại, đặc biệt là lây nhiễm vì không biết, chủ quan trong việc đề phòng và cách ly dài sẽ gây nhiều khó khăn cho cả y tế lẫn bệnh nhân. Nhóm cũng tổng kết được triệu chứng sốt thấy ở 87,9% và ho 67,7% các ca nhiễm COVID-19 nhưng chỉ 43,8% bệnh nhân có những triệu chứng này trước khi nhập viện, cao hơn so với dịch SARS và MERS. Những bệnh nhân này sẽ không bị cảnh giác và là nguồn lây lan nguy hiểm.
