Sách phân tích rõ các nguyên nhân, biểu hiện và ví dụ tiêu biểu cho nỗi hổ thẹn độc hại, tác giả vạch ra một quá trình để hồi phục, chuyển đổi hổ thẹn độc hại thành lành mạnh để có được sự cân bằng trong tinh thần. Từ đó, con người có thể sống với cái tôi chân thật và thanh thản, vươn tới cuộc sống ý nghĩa và cống hiến.
Vai trò của nỗi hổ thẹn lành mạnh
Đầu tiên, tác giả đưa ra định nghĩa về hổ thẹn, chỉ ra nó là một cảm xúc vốn có trong mỗi con người, cần thiết với sự hình thành và phát triển của nhân tính. Từ đó, ông đưa ra cách phân biệt giữa sự hổ thẹn lành mạnh và hổ thẹn độc hại: “Hổ thẹn là cảm xúc cho phép chúng ta trở thành con người. Sự hổ thẹn cho chúng ta biết giới hạn của chính mình, giữ chúng ta trong ranh giới con người, cho chúng ta biết mình có thể và sẽ mắc sai lầm, và hiểu rằng chúng ta cần giúp đỡ”.
Để giúp độc giả hiểu được vai trò của sự hổ thẹn với nội tâm và nhân cách, tác giả Bradshaw đưa ta đi qua cuộc đời của mỗi con người để quan sát các giai đoạn phát triển của sự hổ thẹn lành mạnh. Điểm qua các độ tuổi khác nhau, từ 6 tháng tuổi, tuổi thiếu nhi, dậy thì, thanh niên, trưởng thành rồi đến tuổi già, tác giả chỉ ra nỗi hổ thẹn luôn song hành với sự phát triển của trí óc và tâm lý con người, góp phần giúp họ có những hành vi phù hợp với giai đoạn phát triển đó.
Sự hổ thẹn giúp kiểm soát quá trình trẻ khám phá thế giới, bày tỏ cảm xúc, hình thành lương tâm. Sự hổ thẹn là cội nguồn của tính sáng tạo và tinh thần học hỏi. Sự hổ thẹn giúp con người chung sống với cộng đồng, có ý thức về giới tính, biết yêu và kết nối với mọi người.
Ảnh hưởng của hổ thẹn độc hại
Hiểu rõ tác dụng của hổ thẹn lành mạnh, Bradshaw tiến tới định nghĩa đầy đủ về nỗi hổ thẹn độc hại.
Ông cũng đi vào từng giai đoạn phát triển của con người để phân tích sự hổ thẹn độc hại đe dọa đến cuộc sống của ta như thế nào. Tác giả mô tả rất chi tiết những gương mặt tiêu cực của sự hổ thẹn. Nó làm giảm sự can đảm và nhiệt tình khi trẻ tìm hiểu thế giới, đè bẹp quyền tự chủ, buộc trẻ phải cố gắng để hơn người hoặc kém người, khiến trẻ luôn cảm thấy mình khiếm khuyết.
Và khi nỗi hổ thẹn trở thành căn tính (bị nội tâm hóa), con người sẽ hình thành cái tôi giả tạo, xa lạ với chính bản thân, phụ thuộc quá mức vào người khác, đắm chìm vào các kiểu nghiện ngập, bị rối loạn nhân cách, phá sản tâm linh.
Nguyên nhân và biểu hiện của nỗi hổ thẹn độc hại
Tác giả truy ra nguồn gốc của nỗi hổ thẹn độc hại trong các hệ thống: Gia đình, học đường, tôn giáo, văn hóa. Trong đó, gia đình có ảnh hưởng mấu chốt tới sự hình thành và phát triển của nỗi hổ thẹn trong mỗi cá nhân, vì: “Nỗi hổ thẹn độc hại chủ yếu được nuôi dưỡng từ các mối quan hệ quan trọng”.
Vì gia đình là nơi đầu tiên chúng ta tìm hiểu về bản thân, con cái sẽ coi cha mẹ là hình mẫu, nên những bậc cha mẹ mang nỗi hổ thẹn này sẽ truyền nó cho con cái.
Những cuộc hôn nhân và người chăm sóc mang nỗi hổ thẹn độc hại với những thiếu thốn không được chữa lành sẽ không thể chăm sóc đầy đủ cho nhu cầu của con cái, từ đó những đứa trẻ sẽ lớn lên trong mảnh đất hổ thẹn hơn là vòng tay nâng niu yêu thương.
Sau khi phân tích nguồn gốc, tác giả đi tìm nơi ẩn náu của nỗi hổ thẹn độc hại: những biểu hiện của nó. Theo ông, khi mang nỗi hổ thẹn này, con người sẽ dựng lên các tầng phòng vệ, phủ nhận sự thương tổn, phụ thuộc vào mối ràng buộc ảo, trở nên tê cứng. Họ rơi vào trạng thái phân ly, giải thể nhân cách.
Cách hồi phục và thoát khỏi nỗi hổ thẹn độc hại
Sau khi phân tích cặn kẽ nguồn gốc, biểu hiện và tác hại của nỗi hổ thẹn độc hại, Bradshaw dẫn dắt bạn đọc vào hành trình để hồi phục và khai mở.
Vì nỗi hổ thẹn độc hại đưa con người vào trạng thái cô đơn tột độ, nên để được chữa lành, chúng ta phải thoát khỏi sự cô lập.
Vì nỗi hổ thẹn độc hại đến từ các mối quan hệ cá nhân, công cuộc chữa lành cũng cần đến những mối quan hệ cá nhân. Yêu thương và được yêu thương là nhu cầu cơ bản của con người, chỉ khi nhu cầu cơ bản này được lấp đầy, ta mới có thể là con người toàn vẹn. Ta phải từ bỏ cái tôi giả dối và tìm thấy con người thật đang bị giấu trong bóng tối nội tâm.
Đồng thời, Bradshaw cũng giới thiệu một chương trình 12 bước để chuyển đổi hổ thẹn độc hại thành hổ thẹn lành mạnh. Đây là phương pháp giúp bạn từng chút một chữa lành mối quan hệ với nguồn sống, với chính mình, với người khác, rồi tiếp tục duy trì trong tương lai.
Cuốn sách này giúp cho bạn đọc hiểu được cặn kẽ mọi khía cạnh của nỗi hổ thẹn độc hại, chỉ dẫn cho bạn một con đường để vượt qua và chữa lành trọn vẹn. Phân tích chặt chẽ nguồn gốc và hướng dẫn cụ thể biện pháp đối mặt, đây là người đồng hành đầy thấu hiểu cho những ai đang trên hành trình chữa lành.
John Bradshaw (1933 - 2016) là tác giả của nhiều tựa sách bán chạy: Bradshaw: Nói về gia đình, Trở về nhà, Hồi sinh và hỗ trợ đứa trẻ bên trong, Tạo ra tình yêu, Bí mật gia đình và năm series truyền hình PBS được đề cử giải Emmy.
Được biết đến như “cha đẻ của phong trào
self-help”, ông là khách mời thường xuyên của Oprah, CNN, MSNBC và rất nhiều mạng lưới tin tức trong suốt sự nghiệp của ông.
