Duyên nghĩa vợ chồng nhờ nhà không cửa

Mảnh đất bình yên, gần gũi

Tôi quá giang chiếc tàu chở hàng từ bến đò Ông Trang (xã Viên An, huyện Ngọc Hiển) đi đất Mũi trong đêm tối. Chiếc tàu lượn vòng vèo trên sông, hai bên là rừng đước bạt ngàn xen lẫn những ngôi nhà dân được dựng bằng gỗ nối tiếp nhau, lưng tựa vào rừng, mặt quay ra sông nước. 22h tối, mùi cá, tôm phơi khô mặn nồng - đặc trưng của làng chài - phảng phất, tôi đặt chân đến Đất Mũi.

Từ bến đò, men con lộ nhỏ tôi theo anh Phương - một người dân trên chuyến tàu - về ấp Rạch Tàu để ngủ lại qua đêm. Ngôi nhà của anh Phương làm bằng gỗ, mái lợp lá dừa, nhà hai mặt tiền, một mặt hướng ra con lộ nhỏ, một mặt hướng ra sông, trong nhà đầy đủ tiện nghi nào là tivi, tủ lạnh, két sắt.... Điều khiến tôi ngạc nhiên là ngôi nhà của anh không hề có cánh cửa nào. Thắc mắc, tôi hỏi anh: “Nhà cửa hoành tráng vậy sao không làm cửa, không sợ trộm vô nhà khoắng à?”, Phương đáp, lời chắc nịch: “Sợ gì anh bạn, ở đây 100 nhà thì 99 nhà không cửa hết, chẳng bao giờ mất trộm, tôi là người dân gốc Trà Vinh lên đây định cư đã hơn 20 năm rồi, chưa hề bị mất cắp gì”. Thấy tôi ôm khư khư chiếc balô đựng máy ảnh, laptop, anh Phương bảo: “Cậu đừng lo, cứ để góc nhà mà ngủ ngon”.

Sáng hôm sau, tôi tìm đến UBND xã Đất Mũi cách bến Rạch Tàu mấy bước chân. Tiếp tôi là Phó chủ tịch xã Võ Công Trường. Với nụ cười thường trực trên môi, ông Trường thốt vui: “Trời ơi, nói không phải dóc chứ Đất Mũi bình yên lắm, nhiều khi mấy anh trật tự ở xã “thất nghiệp” luôn”. Nói đoạn, ông Trường tính nhẩm rồi bảo: “Xã Đất Mũi có 3.718 hộ với 14.838 nhân khẩu sinh sống khắp 15 ấp, toàn xã có khoảng 40-50% nhà không cửa. Đặc biệt, ấp Mũi có hơn 300 hộ, trong đó đến 90% không cửa. Khoảng năm 1995 trở về trước, số nhà không cửa ở ấp này là 100%. Còn từ năm 1990 trở về trước thì cả xã Đất Mũi hầu như là nhà không cửa”.

Ông Mã Công Toại, từng làm công an xã Đất Mũi, tươi cười nói: “Mấy năm tui làm công an, không giải quyết vụ mất cắp nào. Gần đây, Khu du lịch Đất Mũi hoạt động, vài kẻ xấu từ nơi khác kéo đến kiếm chác nhưng không đối tượng nào thoát được. Bà con mình hay lắm, khi phát hiện thì giải quyết ngay, không cần đến công an”. Nói đoạn, ông Toại kể về lần đầu tiên đi “bắt trộm”. Tết năm 2010, một ngư dân tên Đen để xe máy trước nhà rồi đi ngủ, chìa khóa vẫn cắm trong ổ. Sáng ra, anh không thấy chiếc xe mới tá hỏa đi báo công an. Vì lần đầu tiên nghe có người trong ấp mất trộm xe máy nên người dân tự tổ chức điều tra, lần hỏi xung quanh. Khi hỏi đến anh Năm bán càphê ở gần bến Rạch Tàu thì mới biết được nguyên nhân vụ việc. Anh Năm tỉnh bơ nói: “Trộm đạo gì, bữa đó tao đi nhậu với mấy thằng bạn, say quá. Trên đường đi bộ về mỏi chân, thấy thằng cha nào đậu xe ngoài sân, để nguyên chìa khóa, tao leo lên đề máy, chạy về cho đỡ mỏi chân, rồi để xe ở ngoài chợ cho nó dễ tìm đấy”.

Ông Trần Thanh Tùng - Trưởng ấp Xóm Mũi, người đã từng có thời gian làm công an viên ở ấp Mũi - quả quyết: “Từ trước tới nay, ở đây bình yên lắm, chưa từng xảy ra bất cứ vụ trộm cắp tài sản nào”.

Nhiều người ở Đất Mũi cho rằng, do chỉ có một con đường nên dù muốn lấy xe máy thì kẻ trộm cũng không có đường tẩu tán, bởi vậy chẳng lo mất. Tuy nhiên, theo Trưởng ấp Xóm Mũi, đó chỉ là một phần nhỏ của lý do. Cái chính là do bà con ở đây không có tính tham lam. “Nếu nói đường độc đạo, kẻ gian không thể tẩu tán thì cũng chưa chính xác, vì nơi này sông nước mênh mông và sát cửa biển, kẻ trộm hoàn toàn có thể mang đồ đi bằng đường thủy”, ông Tùng nói.

Ngôi nhà sàn đầu rạch Mũi là vựa tôm cá của anh Nguyễn Hoàng Phúc. Anh tự giới thiệu: “Tui là dân Bạc Liêu, xuống quê vợ lập nghiệp gần 20 năm rồi. Xứ này dễ kiếm sống và chẳng có trộm cắp gì hết trơn”. Chỉ vào chiếc giường đặt cạnh lối đi, anh nói: “Tui không làm phách đâu, lúc nào trong nhà cũng có vài ba chục triệu đồng đến hàng trăm triệu để trên đầu giường. Khách khứa mua bán vô ra nườm nượp nhưng chưa mất cắp đồng nào!”.

Những xóm nhà không cửa

Câu chuyện càng lúc càng khơi gợi tính tò mò, tôi quyết định tìm đến “xóm nhà không cửa”. Từ trụ sở UBND xã Đất Mũi đến “xóm nhà không cửa” chỉ hơn 3km. Ngay từ lúc mới đặt chân ở đầu làng ấp Mũi, tôi đã cảm nhận được sự yên bình, gần gũi hết đỗi lạ thường của làng quê nơi đây. Những ngôi nhà san sát nhau, lưng dựa vào bìa rừng, còn mặt trước hướng ra con lộ nông thôn sạch đẹp. Điều đặc biệt là ở xóm này, chỉ cần đứng trước nhà là có thể nhìn rõ mọi đồ đạc bên trong.

Nhà cất theo kiểu nhà sàn, một mặt quay ra sông, một mặt hướng ra mặt đường hoặc bìa rừng, hầu hết được dựng bằng gỗ. Hai mặt đều trống lốc từ trước ra sau, tuyệt nhiên không có vách tường hay phên liếp ngăn lại, có chăng là căng tấm bạt để thỉnh thoảng che nắng, mưa. Các cụ cao niên trong làng cho hay, do địa hình gần biển nên khoảng từ tháng 9 âm lịch trở đi, nước biển dâng cao, có khi cả mét, bởi vậy nhà nào cũng phải làm sàn cao hơn 1m để không bị ngập khi nước dâng. Các nhà thường bắc cầu ván thoai thoải từ nhà ra đường, hay từ nhà này sang nhà khác để dễ di chuyển trong mùa nước lớn.

Tìm đến nhà của ông Nguyễn Văn Đá (65 tuổi), hỏi ông về phong tục, tập quán cất nhà không cửa ở đây, ông trả lời: “Cất nhà vậy ở cho mát, chứ dùng cửa làm chi, bít bùng, nóng nực lắm”. Thấy tôi ngạc nhiên, ông nói vội: “Tính đến con tôi là 4 đời gia đình sinh sống ở làng này. Tôi cũng không biết nhà không cửa có từ khi nào, chỉ biết khi mới chào đời thì nhà tôi đã không cửa.”

Nằm bên con đường nhựa mới làm vào Khu du lịch văn hóa Mũi Cà Mau là ngôi nhà sàn ván đước, lợp lá dừa nước của ông Trần Thanh Tùng - Trưởng ấp Xóm Mũi. Ông Tùng cười sảng khoái bảo: “Hồi xưa giờ, ông cha cất nhà vậy rồi. Giờ vào nhà nào xây cửa lại thấy bít bùng, ngột ngạt, không quen. Nhà như vầy hứng được gió biển, gió sông, thông thoáng nên cũng đỡ muỗi. Trên chái nhà nào cũng làm miếng bạt, mưa lớn quá thì thả xuống để khỏi tạt vào nhà, hết mưa lại cuốn lên”. “Cũng vì mê cái phong tục này mà cách đây mấy chục năm, tôi đã đưa vợ con về đây sinh sống. Ở đây, người dân chỉ lo làm giàu, chứ của cải, tiền bạc, heo, gà… thì không lo mất trộm”, Trưởng ấp Xóm Mũi vui vẻ nói.

Nhiều cặp vợ chồng nên duyên từ nhà không cửa. Ảnh: Thành An

Nên nghĩa vợ chồng nhờ nhà không cửa

Trò chuyện với người dân ở xóm nhà không cửa, tôi cảm nhận rõ rệt sự dễ chịu của mảnh đất này. Dân cư ở xóm phóng khoáng, hào sảng, có sao nói vậy, chân thật đến nao lòng. Ông Mã Văn Tến - Chủ tịch Hội Cựu chiến binh xã Đất Mũi - cười bảo: Nhà không cửa có từ bao đời nay, nhiều khi những câu chuyện dở khóc, dở cười cũng bắt nguồn từ những ngôi nhà không cửa này. Có câu chuyện tình đẹp như mơ còn lưu mãi đến tận đời nay. Chuyện kể rằng, hồi trước ở ấp Khai Long có anh chàng trồng cây si cô gái con bà bán bông nọ. Tối ngày chèo ghe theo chọc ghẹo mãi không được, anh chàng theo đến tận nhà, rồi cứ thế neo ghe trước nhà cô gái.

Nhà không cửa, nên cứ đi ra đi vô là chạm mặt. Chàng trai cứ tối ngày ca vọng cổ, nào nhớ thương, nào tán tỉnh khiến cô gái khó chịu lắm mà không biết phải làm sao, bởi nhà không cửa, lời ca theo gió cứ văng vẳng ùa vào. Có lần, mẹ cô gái bị tăng xông máu, ngã xoài trong nhà. Chàng trai nhìn thấy, leo lên nhà cấp cứu rồi đưa bà đi trạm y tế. Cô gái bắt đầu để ý và có thiện cảm với chàng trai, rồi nên duyên hồi nào không hay.

Ông Mã Văn Tến bảo rằng: “Chuyện xứ này nó giản dị vậy thôi. Dân ở đây sống phóng khoáng riết quen rồi, nghèo thì nghèo nhưng không có đói, tôm cá ngoài sông, rau cỏ ngoài vườn cứ thế sống lay lắt mà vui. Ngó vậy thôi, chứ sống ở đây lâu rồi nghiền à. Như có anh giáo ngoài Bắc xung phong về Đất Mũi dạy 2 năm, giờ ở đây gần 5 năm rồi chưa muốn về, muốn… lấy vợ, cắm dùi ở Đất Mũi này luôn rồi”.