Cuộc tranh luận này (tổ chức ngày 19.6.2017) cũng bao gồm một phần lưu ý đặc biệt về Đông Nam Á, một khu vực đặc biệt dễ bị ảnh hưởng bởi hoạt động của tội phạm có tổ chức.
Trong những năm gần đây, các nước Đông Nam Á đã đạt được sự tăng trưởng ấn tượng về GDP. Sự tiến bộ này phần lớn là do nhiều hiệp định khu vực được xây dựng đã thúc đẩy tự do đi lại, tự do lưu thông hàng hóa và vốn - từ đó tạo động lực cho việc tăng trưởng tổng thể về thương mại và kinh tế.
Tuy nhiên, các nhóm tội phạm có tổ chức xuyên biên giới cũng đã tận dụng các quy trình hội nhập khu vực để mở rộng hoạt động buôn lậu ma túy, buôn người, vũ khí, gỗ, động vật hoang dã và hàng giả qua biên giới. Giá trị của thị trường buôn lậu bất hợp pháp ở khu vực này, dù được ước tính một cách dè dặt, đã lên tới 100 tỉ USD/năm.
Những hoạt động bất hợp pháp này thường mang tính cơ hội, lợi dụng các kẽ hở trong hệ thống pháp luật tại nhiều nước, sự phối hợp chưa đồng đều, và thậm chí là sự thiếu sót về năng lực của một số cơ quan thực thi pháp luật. Điển hình, những kẻ buôn lậu thường khai thác cách thức quản lý biên giới khác nhau giữa các nước và tìm ra một số “lỗ hổng” trong hệ thống pháp luật và cơ chế hợp tác an ninh của các nước để tránh những hình phạt nặng đối với tội phạm xuyên quốc gia.
“Sức nóng” của thị trường ma túy
Thị trường ma túy bất hợp pháp khu vực Đông Nam Á ước tính có trị giá trên 30 tỉ USD/năm. Nghiên cứu của UNODC cho thấy Đông Nam Á là khu vực có thị trường methamphetamine lớn nhất thế giới và thị trường thuốc phiện và heroin lớn thứ 2.
Mặc dù mô hình kinh doanh của hai dòng ma túy này khá khác nhau, tuy nhiên, việc sản xuất chúng đều diễn ra ở những khu vực nơi cơ chế pháp lý còn yếu và khả năng ngăn chặn hoạt động này còn chưa cao. Những loại ma túy trên sau đó được buôn lậu theo nhiều con đường để đáp ứng nhu cầu tại các khu vực đông dân cư.
Việc sản xuất thuốc phiện và sản xuất heroin tại Đông Nam Á thường bị giới hạn về mặt địa lý và hầu như chỉ diễn ra tại khu vực “Tam giác Vàng” - nằm tại miền bắc Myanmar và một phần của Lào. Tuy nhiên, việc sản xuất và buôn bán methamphetamine đã mở rộng nhanh chóng ở khắp Đông Nam Á và đang phát triển với tốc độ đáng báo động.
Các nhóm tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia đã mở rộng loại hình này bằng cách khai thác những kẽ hở tại các quốc gia về việc nhận dạng các hóa chất tiền thân của methamphetamine cũng như những khoảng trống trong việc thực thi pháp luật và hợp tác khu vực.
Khi nói về tốc độ lan truyền của mối đe dọa methamphetamine, trong vài năm gần đây, 6 trong số 10 nước ASEAN đã báo cáo rằng, việc sản xuất loại thuốc này đang diễn ra ở “quy mô công nghiệp”, và 9 trong số 10 nước thông tin về việc gia tăng khối lượng thị trường và người sử dụng.
Nhiều nhóm tội phạm có tổ chức ở Trung Quốc cũng sản xuất và buôn bán một lượng đáng kể methamphetamine đi vào và thông qua khu vực này để tới những nơi khác. Đông Nam Á giờ đây là thị trường methamphetamine lớn nhất thế giới.
Nạn buôn người
Tại Đông Nam Á, người dân di cư để tìm kiếm những cơ hội mới khi thất nghiệp, tiền lương thấp và thiếu cơ hội phát triển kinh tế. UNODC nhận định Thái Lan là điểm đến thường xuyên nhất của dòng người di cư trong khu vực. Tuy nhiên, những khó khăn về kinh tế và một số vấn đề pháp lý cũng khiến nước này gặp rắc rối với nhiều mạng lưới tội phạm.
Những diễn biến này cũng dẫn tới việc gia tăng liên tục số lượng người nhập cư bất hợp pháp và vấn nạn buôn người trong khu vực - điều đã được minh chứng rõ ràng trong cuộc khủng hoảng nhân đạo Đông Nam Á 2015.
Bên cạnh đó, những hoạt động khác của tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia cũng đang thách thức Đông Nam Á như buôn lậu vũ khí, gỗ, hay hàng giả.
Như vậy, có thể thấy rõ ràng rằng, các hoạt động của tội phạm xuyên quốc gia ở Đông Nam Á đang ảnh hưởng xấu tới sự phát triển và ổn định của khu vực.
Như lời Công chúa Bajrakitiyabha Mahidol, Thái Lan đã cho biết trong bài phát biểu tại Đại hội đồng Liên Hợp Quốc ngày 19.6, thì việc giải quyết vấn đề tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia ở Đông Nam Á đòi hỏi sự lãnh đạo chung. Đồng thời, cần tập trung vào việc củng cố luật pháp, cũng như thiết lập và tăng cường các cơ chế hợp tác hiệu quả trong toàn khu vực.
Có thể tin rằng, với sự tập trung ngày càng tăng của các nhà lãnh đạo, các chính phủ và khối ASEAN, cùng với sự khuyến khích và ủng hộ nhất quán của Liên Hợp Quốc và các đối tác quốc tế khác, thì Đông Nam Á có thể “đảo ngược” thế cờ chống lại tội phạm có tổ chức xuyên quốc gia ở khu vực này.
