Gặp gỡ phóng viên Báo Lao Động trong buổi ghi hình cuối cùng của chuyến công tác kéo dài một tháng, ra Hà Nội quay phim "Nhà mình lạ lắm!" của đạo diễn Đinh Tuấn Vũ, NSND Kim Xuân đã có chia sẻ xoay quanh vai diễn, quá trình làm nghề cũng như những quan điểm trong cuộc sống.
Nghệ sĩ và “cái tôi”
Là người đã cống hiến hơn nửa cuộc đời cho nghệ thuật, góp mặt trong hàng trăm bộ phim, cảm xúc của bà thế nào mỗi khi đóng máy một tác phẩm, hoàn thành một vai diễn mới?
- Tôi vào nghề khi mới đôi mươi, có rất nhiều kỷ niệm với nghề. Ở mỗi giai đoạn, tôi có những tác phẩm khiến mình sung sướng, vì nó mang tính nhân văn, truyền tải thông điệp, cảm hứng cho khán giả. Nhưng cũng có tác phẩm khi diễn xong, tôi thấy cuộc sống sao mà có những thứ đau lòng quá!
Tôi nghĩ đó là lẽ thường thôi. Bởi vì với diễn viên, sự nhạy cảm, đồng tình của mình đối với nhân vật là chuyện tất nhiên. Nếu người diễn viên còn trái tim, cảm xúc với điều đó, theo tôi, đó là diễn viên yêu nghề.
Giờ đây sau mỗi vai diễn, bà đã học cách lập tức thoát vai hay vẫn mãi khắc khoải, chìm đắm trong cảm xúc, cuộc đời của nhân vật?
- Từ nhỏ, tôi học tại Đoàn kịch Cửu Long Giang, được cung cấp 3 năm kiến thức ở nhà trường. Chúng tôi có kiến thức chuyên môn, học được cách để cho “cái tôi” của nhân vật và “cái tôi” của diễn viên luôn được song song tồn tại trong tác phẩm. Nhưng, “cái tôi” của nhân vật không được phép làm chủ, áp đặt cảm xúc lên "cái tôi" của diễn viên. Nếu không thì diễn viên cứ đắm chìm trong cảm xúc của nhân vật, làm sao sống nổi.
Tôi hay đặt cho mình một ranh giới mỏng như một sợi dây đàn giữa sân khấu điện ảnh, phim và cuộc đời. Khi bước qua ranh giới đó, tôi trở về với cuộc đời thật của mình. Tất nhiên, nói thế không có nghĩa là tôi không vất vả, mệt mỏi mà thậm chí có nhiều khi cảm thấy tinh thần, sức khỏe của mình bị bào mòn khủng khiếp.
Ví dụ như phim "Hạnh phúc máu" ra mắt năm 2022, từ khi nhận phim, tôi không dám nhận thêm bất cứ công việc nào khác để toàn tâm toàn ý vào vai nhân vật Hà Phương. Và quả tình là khi coi lại, tôi vẫn thấy thương, thấy đau và thấy trăn trở vì nhân vật mà mình đã đổ công sức làm.
Ở tuổi này, bà coi diễn xuất là niềm vui, đam mê hay vì gì khác?
- Từ cách đây khoảng 10 năm, năm nào tôi cũng bỏ ra chừng một tháng để đi du lịch, trong và ngoài nước. Ở những chuyến đi như thế, tôi gặp những người, những cuộc sống mà mình chưa biết. Tôi có thêm vốn sống, tích lũy được nhiều kinh nghiệm phong phú hơn về nghề.
Đã rất lâu rồi, tôi quan niệm khi ai đó đến và đưa một vai diễn cho tôi là họ nghĩ tôi sẽ làm tốt nhân vật đó. Tôi đã có quyền chọn vai cho mình từ mười mấy năm trở lại đây, vai nào thích tôi mới nhận.
Có lẽ tôi là một người không biết tham vọng, hoặc chỉ đặt tham vọng trong nghề. Tôi mơ ước được làm thật tốt vai diễn của mình. Tôi không chỉ muốn một vai diễn để đời, tôi muốn khán giả xem mỗi vai diễn của tôi đều thốt lên rằng: "Phải là cô Kim Xuân, chỉ có cô Kim Xuân mới làm nên một nhân vật như vậy".
Diễn xuất cũng rất "thời trang"
Vì sao bà lại nhận lời thủ vai trong phim "Nhà mình lạ lắm"?
- Đây là lần ra Hà Nội lâu nhất trong cuộc đời tôi. Bạn bè ở Sài Gòn phải thốt lên rằng người đắt show như Kim Xuân mà bỏ ra Hà Nội một tháng, thì ắt hẳn kịch bản phải duyên lắm.
Đúng vậy! Tôi nghĩ bộ phim sẽ khiến khán giả thấy được mặt tốt của mình, yêu con người và cuộc sống hơn, giữa xã hội có quá nhiều thứ bộn bề, tiêu cực. Tôi cũng rất thích vai diễn của mình trong phim.
Sau thời gian làm việc và tiếp xúc với dàn diễn viên như Nhan Phúc Vinh, Samuel An, Lê Bống... Bà thấy gì ở lớp diễn viên trẻ ngày nay?
- Ở bộ phim này, đạo diễn đã lựa chọn rất kỹ cho diễn viên vào vai. Vì tác phẩm là giả định trong giả định, giống như kịch trong kịch trên sân khấu. Rất khó, không phải ai cũng làm được điều này. Nhưng tất cả các diễn viên trong êkip đều rất dễ thương và khiến tôi phải bất ngờ.
Tất nhiên, các bạn còn trẻ, chưa có kinh nghiệm về góc máy, chỗ đứng đẹp dưới ánh đèn... Nhưng đó chỉ là chuyện nhỏ, quan trọng là cảm xúc. Về điều này, tôi nghĩ các bạn trẻ bây giờ rất chịu khó học hỏi. Nếu sống trong một ekip yêu thương, chỉ dạy thật tình, các bạn sẽ làm tốt.
Điều đó có khiến bà nhớ về ngày xưa, khi là một diễn mới vào nghề, cùng lứa với các tên tuổi thời trước?
- Tôi thấy mỗi thời một khác nhau. Thời trang thay đổi theo mùa, diễn xuất cũng vậy. Không thể đem nghệ thuật những năm 1960, 1970 ra so với năm 2023. Không thể làm điều đó.
Các bạn trẻ bây giờ được hỗ trợ rất nhiều, cũng chịu khó học hỏi rất nhiều. Chỉ có điều các bạn chưa có nhiều kinh nghiệm, nên con đường các bạn đi chắc chắn có va vấp, rơi rớt cái gì thì lượm lên, sửa và làm tốt là được.
Tôi từ thuở đôi mươi đã được chọn đóng vai chính. Từ sân khấu cho tới truyền hình, điện ảnh... luôn luôn là vai diễn phức tạp. Tôi phải làm sao để khán giả của thời đó thấy tôi đồng điệu với họ, tôi có ở trong họ.
Và tôi của năm 2023 cũng phải khác. Nhiều khi ngồi coi lại những phim thuở xưa của mình, những vở sân khấu... ban đầu tôi nghĩ ôi, sao lại có cách diễn này. Nhưng khi xem những vai diễn của bạn bè trong những năm đó, thì tôi thấy mọi người đều giống vậy.
Giống như năm 1970, đàn ông mặc quần ống loe như Lý Tiểu Long, rồi bắt đầu chuyển sang mặc ống suông, ống bó. Diễn xuất cũng phải rất "thời trang", bởi diễn xuất phải thay đổi theo trải nghiệm cuộc sống mà diễn viên tích lũy được.
Niềm hạnh phúc ở tuổi U70
Rời xa sân khấu nghệ thuật và các vai diễn, cuộc sống hiện tại của bà như thế nào?
- Khi ai đó hỏi một nghệ sĩ nhân dân trên sân khấu và một Kim Xuân của đời thường khác nhau như thế nào, tôi nói với bạn là tất cả mọi thứ ở ngoài cánh cổng nhà tôi.
Khi bước vào nhà, tôi là một người mẹ, người vợ, người bà, và tôi vui với điều đó. Tôi cũng nấu ăn khi rảnh, còn chồng thì thưởng thức những món ăn của tôi, phê bình đủ thứ. Cũng có khi chúng tôi đi bộ ra ngoài, kiếm gì đó cho vui và hưởng thụ điều đó.
Mỗi nghệ sĩ thường có tri kỷ trong đời, với bà, người tri kỷ đó là ai?
- Tri kỷ của tôi là con trai - ca sĩ Huy Luân. Chúng tôi hiểu nhau, cùng mê nhạc tiền chiến, có tâm hồn đồng điệu. Mỗi bộ phim tôi đóng hay mỗi bài hát con trình diễn, tuy không nói ra, chúng tôi luôn nghĩ về nhau. Tôi thấy hạnh phúc vì điều đó.
Tri kỷ không chỉ là chồng, vợ hay người đồng nghiệp xưa kia, mà có thể là tình mẫu tử. Tôi yêu con trai đến mức nghĩ đó là ơn phước, là may mắn trời ban, kế bên những thành viên khác trong gia đình.
Ở tuổi U70, chồng và các con có lo lắng khi bà đi diễn xa, nhiều ngày không trở về nhà? Gia đình có còn ủng hộ bà tiếp tục cống hiến cho nghệ thuật?
- Khi nghe tôi nói là tôi sẽ đi Hà Nội hơn một tháng, gia đình đã im lặng. Sau đó, con trai đã tôn trọng quyết định của tôi, vì đó là điều mà tôi yêu thích. Chồng tôi cũng chấp nhận.
Được cái thời đại công nghệ, chúng tôi nói chuyện, cập nhật tin tức của nhau qua màn hình, điện thoại. Tuy không được gặp trực tiếp, nhưng tôi cũng ấm lòng.
Cuộc sống gia đình và những trở ngại về tuổi tác có bao giờ khiến bà mệt mỏi, nghĩ đến chuyện nghỉ hưu, rời xa sân khấu?
- Sau những năm tháng đại dịch lớn nhất từ xưa tới giờ, tôi tâm niệm sống trên đời, được nhìn ngắm, thấy mọi người làm việc đã là điều hết sức hạnh phúc. Tôi yêu hạnh phúc mà tôi đang có, đang tận hưởng.
Tôi đã lớn tuổi, điều cần làm bây giờ là giữ gìn sức khỏe thật tốt. Nhưng tôi vẫn muốn mỗi nhân vật mình làm, mỗi vai diễn mình tham gia phải thật thú vị, thật vui, khóc được, cười được.
Với một người mơ ước đơn giản như tôi, tôi thấy may mắn khi được khán giả yêu thương, từ em nhỏ đến người già, ai cũng quý mình. Thành ra những trở ngại chỉ là chuyện nhỏ, không đáng nói.
Qua đây, tôi cũng muốn cảm ơn khán giả yêu thương, những người đã biết tôi trên 40 năm, đã quý tôi qua nhiều thế hệ. Sống trên đời, được mọi người thương là điều hạnh phúc không gì đong đếm được.
