Tượng đài của lòng yêu nước
Ngày 14.3.1988, nhằm ngày 27 tháng giêng âm lịch, Trung Quốc đã dùng vũ lực đánh chiếm đảo đá chìm Gạc Ma, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam. Trong một cuộc chiến không cân sức để bảo vệ đảo đá Gạc Ma, 64 chiến sĩ thuộc lực lượng Hải quân Nhân dân Việt Nam đã kiên cường chiến đấu và anh dũng hy sinh. Nhiều người trong số họ đã nằm lại mãi mãi nơi đáy biển sâu. Từ đó, cứ ra giêng là các cựu binh Gạc Ma thường kết hợp du Xuân để thăm viếng thân nhân các gia đình liệt sĩ. Thăm hỏi những người mẹ của đồng đội không may mắn như mình.
Bây giờ đã 34 năm, kể từ sự kiện Gạc Ma 1988, những người mẹ, người bố của các liệt sĩ đã dần về với tổ tiên. Có những năm, sự kiện này được tổ chức rầm rộ, tập trung, có những năm âm thầm lặng lẽ... Nhưng ngày giỗ của các anh vẫn luôn được gia đình, bạn bè, đồng đội tổ chức, tưởng niệm thường xuyên, ấm cúng.
Phải đến những năm 2010, 2011 thì những thước phim thực tả về sự kiện Gạc Ma, Trường Sa mới được lan truyền trên mạng Internet. Nhiều người dân Việt Nam mới có thể "chứng kiến", cảm nhận được một phần nào sự thật về cuộc chiến khốc liệt, không cân sức này. Không người con dân Việt nào có thể cầm được nước mắt mỗi lần xem thước phim với hình ảnh những người lính Hải quân Việt Nam dầm mình trong nước biển đến thắt lưng, tay nắm tay nhau, kiên cường chiến đấu và anh dũng hy sinh nhằm quyết giữ biển đảo quê hương.
Có một thực tế quặn lòng, rằng, dù trong bất kỳ hoàn cảnh lịch sử nào, hình ảnh những người con nước Việt đã ngã xuống để bảo vệ sự toàn vẹn lãnh thổ cho Tổ quốc đều đi vào bất tử trong lịch sử dân tộc. Song bên cạnh những vinh dự to lớn về sự hy sinh quả cảm vì tổ quốc, dân tộc, vì sự toàn vẹn lãnh thổ của các anh, thì vẫn còn đó nhiều quân nhân khó khăn vất vả trong cuộc mưu sinh sau ngày trở về, nhiều gia đình thân nhân họ còn cơ cực trong cuộc sống...
Từ năm 2011, những bài báo viết về các anh, các cựu binh Gạc Ma mới bắt đầu xuất hiện rải rác. Mãi đến tháng 3.2014, Tổng LĐLĐVN, Quỹ Xã hội Từ thiện Tấm lòng Vàng Lao Động phát động chương trình "Nghĩa tình Hoàng Sa, Trường Sa". Với mục đích xây dựng một tượng đài trong quần thể một công viên văn hóa tâm linh, nhằm tưởng nhớ những chiến sĩ hy sinh để bảo vệ chủ quyền lãnh thổ ở vùng biển đảo quê hương Việt Nam, tri ân và tôn vinh 64 liệt sĩ đã hy sinh và những quân nhân còn sống sót trong sự kiện Gạc Ma, Trường Sa, thăm hỏi và hỗ trợ thân nhân và gia đình các liệt sĩ Trường Sa...
Với nhiều ý nghĩa nghư vậy, nên vừa phát động, chương trình đã được sự hưởng ứng mạnh mẽ từ đồng bào cả nước. Chỉ trong thời gian ngắn, hàng nghìn công đoàn cơ sở trong cả nước đồng tình hưởng ứng chương trình, hàng trăm nghìn đoàn viên lao động và nhân dân chung tay "góp những viên đá" xây dựng khu tưởng niệm. Nhiều cựu binh, thân nhân gia đình liệt sĩ Gạc Ma đã được giúp đỡ, xây dựng nhà cửa, hỗ trợ vốn để cải thiện đời sống.
Tháng 3.2017, khu tưởng niệm chiến sĩ Gạc Ma với tượng đài “những người nằm lại phía chân trời” đã hoàn thành xây dựng. Khu tưởng niệm không chỉ có ý nghĩa đặc biệt với thân nhân 64 gia đình liệt sĩ Gạc Ma, mà sau khi khánh thành, lập tức nơi đây trở thành địa chỉ văn hóa tâm linh mà hàng trăm ngàn khách du dịch, thanh thiếu niên đã viếng thăm, ngưỡng vọng. Mục đích của chương trình Nghĩa tình Hoàng Sa, Trường Sa mà tổ chức Công đoàn phát động khi xây dựng khu tưởng niệm chiến sĩ Gạc Ma là thắp sáng ngọn lửa thiện nguyện, lòng yêu nước, tinh thần đại đoàn kết dân tộc, giáo dục ý thức tự hào lịch sử dân tộc và phát huy truyền thống gìn giữ chủ quyền lãnh thổ quốc gia của những thế hệ cha ông, có thể nói đã thành hiện thực.
Truyền lửa cho thế hệ mai sau
Tháng 3 năm 2014, khi tổ chức chương trình giao lưu "Nghĩa tình Hoàng Sa, Trường Sa" tại TP.Đà Nẵng - tôi điện thoại ra Hải Phòng để mời Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Vũ Huy Lễ tham dự. Ông lặng người rất lâu ở đầu dây bên kia, rồi lưỡng lự trả lời rằng cho ông một ngày để suy nghĩ. Nhưng rồi ông đã dàn xếp để dành thời gian để vào với các đồng đội thời Gạc Ma.
Tháng 3 năm nay, tôi điện hỏi thăm thì giọng của cựu binh ấy có vẻ đã mệt lắm rồi. Tuy vậy, khi nhắc đến Gạc Ma, đến Trường Sa một hồi thì giọng ông trở lại hào sảng. Ông nói năm nay do dịch dã còn phứt tạp nên không di chuyển đâu xa. Nhưng tại thành phố Hải Phòng quê hương, Hội cựu chiến binh và Ban liên lạc Gạc Ma với 20 cựu binh của ông vẫn tổ chức kỷ niệm. Họ sẽ ngồi lại với nhau để ôn lại kỷ niệm bi hùng, để tưởng nhớ những người đã hy sinh cho Tổ quốc.
Năm 1988, tàu HQ505 do Đại tá Vũ Huy Lễ làm thuyền trưởng (lúc đó, ông Lễ mới mang lon đại uý) là một trong 3 con tàu vận tải của lực lượng Hải quân Việt Nam tham gia làm nhiệm vụ tại các đảo đá chìm Gạc Ma, Cô Lin và Len Đao thuộc quần đảo Trường Sa. Trong trận chiến bi hùng đó, tàu HQ505 của ông Lễ không bị đánh chìm, nhưng trọng thương vì đạn pháo của Trung Quốc.
Theo lời ông Lễ, HQ505 trúng đạn đã nghiêng, ông thoáng nghĩ, nếu để tàu chìm thì chẳng những mất đảo mà chiến sĩ cũng hy sinh hết. "Tôi phát lệnh bằng mọi giá lao tàu lên đảo”. Đó là quyết định trọng đại nhất đời binh nghiệp của ông Lễ. Hình ảnh con tàu HQ505 lao mình lên đảo Cô Lin, biến thành bệ pháo, thành một “chiến hạm không thể đánh chìm” đã và mãi mãi trở thành một biểu tượng của lòng quả cảm.
Ngay khi giữ được Cô Lin, thuyền trưởng Lễ quyết định hạ xuồng cứu sinh chạy sang Gạc Ma, cách đó chừng 4 hải lý để cứu đồng đội trong khi đạn súng Trung Quốc vẫn tứ bề không ngừng nổ. Và 44 người, cả thương binh lẫn liệt sĩ đã được vớt đưa về tàu 505. Thuyền trưởng Lễ kể lại, thực tế trước khi diễn ra trận hải chiến năm 1988, HQ505 chỉ làm nhiệm vụ đưa bộ đội công binh và vật tư công trình đến đảo Đá Lớn. Vừa hoàn thành công việc thì sáng 13.3.1988, tàu nhận được lệnh đến đảo Cô Lin. Trên đường HQ505 di chuyển, tàu Trung Quốc tìm cách ngăn chặn, khiêu khích. Đến 18h cùng ngày, dù bị Trung Quốc gây nhiễu làm mất liên lạc với sở chỉ huy song tàu vẫn đến đúng vị trí và hoàn thành nhiệm vụ cắm mốc chủ quyền trên đảo Cô Lin sáng sớm 14.3.
Trong nhiều lần gặp gỡ dịp kỷ niệm ngày hải chiến Gạc Ma, Anh hùng Vũ Huy Lễ luôn nói: "Chúng tôi không muốn khắc sâu hay khơi gợi lại mối hận thù, nhưng phải nhắc đúng sự thật lịch sử để nhắc nhớ cho thế hệ mai sau nhớ, biết rằng một phần lành thổ của Việt Nam là Hoàng Sa, Gạc Ma... của Trường Sa vẫn chưa về với đất mẹ Việt Nam.
Những hoạt động kỷ niệm dịp 14.3, dù chỉ lặng lẽ thắp hương để tưởng niệm đồng đội, tập hợp một số cựu chiến binh để thả hoa đăng ở Hà Tĩnh, Đà Nẵng... hay chỉ ngồi lại với nhau kiểu như anh hùng Vũ Huy Lễ ở Hải Phòng thì cũng đều mong muốn tỏ lòng biết ơn những người đã hy sinh vì Tổ quốc. Hoạt động tưởng niệm, tri ân thân nhân các gia đình liệt sĩ hay dựng Khu tưởng niệm Chiến sĩ Gạc Ma ở Cam Ranh, Khánh Hòa của tổ chức Công đoàn, cũng nhằm thắp lên ngọn lửa thiện nguyện, để giữ ấm lòng yêu nước, tinh thần đại đoàn kết dân tộc. Đồng thời giáo dục ý thức tự hào lịch sử dân tộc và phát huy truyền thống gìn giữ chủ quyền lãnh thổ quốc gia của những thế hệ cha ông...
