Dự án khó nhất trong 12 dự án yếu kém
Được kỳ vọng tạo động lực thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa vùng Đồng Tháp Mười, dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam được Thủ tướng Chính phủ giao Công ty Đầu tư phát triển giao thông vận tải làm chủ đầu tư vào tháng 10.2003 với số vốn hơn 1.487 tỉ đồng, quy mô 100.000 tấn bột giấy/năm. Tháng 11.2007, Công ty điều chỉnh tổng mức đầu tư lên gần 2.287 tỉ đồng (chủ yếu là nguồn vốn vay, vốn tự có chỉ 21,519 tỉ đồng).
Khi chủ đầu tư gặp nhiều khó khăn, tháng 6.2009, Thủ tướng Chính phủ quyết định chuyển giao chủ đầu tư dự án sang Tổng Công ty Giấy Việt Nam (Vinapaco). Vinapaco sau đó điều chỉnh tổng mức đầu tư lên gần 3.410 tỉ đồng và tìm các phương án đưa dự án vào hoạt động nhưng nhà máy vẫn không vận hành được. Đến năm 2014, Thủ tướng Chính phủ đồng ý với đề nghị của Bộ Công Thương về việc dừng đầu tư dự án, xây dựng phương án xử lý như thanh lý, nhượng bán.
Để xử lý dự án, Bộ Công Thương sau đó trình cấp có thẩm quyền phê duyệt và triển khai phương án bán đấu giá tài sản. Nhưng suốt nhiều năm qua, phương án này không triển khai được do không có nhà đầu tư nào tham gia qua 3 lần tổ chức đấu giá, do giá khởi điểm được định giá không phù hợp với thị trường. Việc không đấu giá thành công còn bắt nguồn từ nguyên nhân có một số nội dung liên quan tới chủ nợ gặp vướng mắc.
Báo cáo Chính phủ vào cuối tháng 3.2023, Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cho hay, tỉnh Long An cũng đề xuất phương án chuyển đổi mục đích sử dụng đất dự án để xây dựng khu đô thị sinh thái gắn với công nghệ cao. Bộ Công Thương đề xuất một phương án khác là dừng thực hiện và bán thanh lý tài sản trên đất của dự án. Bộ cũng đề xuất cấp có thẩm quyền chỉ đạo ban hành cơ chế đặc thù để xử lý những tồn tại của dự án này.
Tìm kiếm phương án tối ưu
Gần đây nhất trong một cuộc họp được tổ chức vào tháng 10.2023, sau khi nghe Bộ Công Thương báo cáo về phương án xử lý đối với dự án, Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Minh Khái đề nghị Bộ Công Thương nghiên cứu, tiếp thu ý kiến xác đáng, phù hợp của các đại biểu dự họp, cập nhật số liệu, làm rõ thêm các vấn đề liên quan đến tài chính của dự án để làm căn cứ hoàn thiện báo cáo, hồ sơ, đề xuất phương án khả thi nhất, phù hợp với quy định của pháp luật trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.
"Phương án đề xuất xử lý dự án phải bảo đảm khả thi, thu hồi tối đa tài sản, chặt chẽ, cụ thể, rõ ràng, hiệu quả, công khai, minh bạch, công bằng giữa các bên liên quan, đúng quy định và đúng thẩm quyền,…", Phó Thủ tướng Lê Minh Khái nhấn mạnh.
Thực tế sau 3 lần tổ chức bán đấu giá tài sản bất thành, cho đến nay phương án mà Bộ Công Thương đề xuất về việc dừng thực hiện và bán thanh lý tài sản trên đất của dự án được nhiều chuyên gia kinh tế đánh giá là khả thi nhất do nhà máy không còn vùng nguyên liệu, các vướng mắc về kỹ thuật không thể khắc phục được. Việc không có nhà đầu tư nào tham gia ở các lần tổ chức bán đấu giá tài sản cho thấy phương án thanh lý tài sản trên đất được xem là tối ưu nhất, hạn chế được mức thiệt hại.
Tỉnh Long An vẫn muốn chuyển dự án thành khu đô thị sinh thái
Tại một cuộc làm việc vào tháng 3.2023, Chủ tịch UBND tỉnh Long An - ông Nguyễn Văn Út cho rằng, dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam bị đình trệ quá lâu, kéo dài gần 20 năm dù rằng các bộ, ngành Trung ương và tỉnh cũng nhiều lần tháo gỡ khó khăn. Dự án không thể đưa vào hoạt động vì công nghệ sản xuất không phù hợp với nguyên liệu, vùng quy hoạch nguyên liệu không còn; tính toán chi phí đầu vào và sản phẩm đầu ra đều không hiệu quả; lãng phí đất đai trong thời gian dài gây bức xúc của người dân trong vùng dự án,… Vì vậy, Chủ tịch UBND tỉnh Long An kiến nghị Chính phủ nên chấm dứt để xử lý dự án theo quy định của pháp luật. Tỉnh Long An đề nghị chuyển đổi dự án thành khu đô thị sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao.
Đúng 1 năm sau cuộc họp nói trên, theo cơ quan có trách nhiệm tỉnh Long An, đến nay quan điểm của tỉnh Long An vẫn là kiến nghị Chính phủ cho chấm dứt dự án vì không còn khả thi, xem xét chuyển sang quy hoạch khu dân cư, khu đô thị sinh thái, nông nghiệp công nghệ cao khoảng 250 - 300ha. Phấn Đấu
Người trồng đay ngậm đắng, lỗ nặng vì nhà máy đình trệ
Theo kế hoạch ban đầu, dự án Nhà máy bột giấy Phương Nam sẽ hoàn thành sau một năm rưỡi xây dựng. Trước vụ hè thu năm 2007, ngành nông nghiệp tỉnh Long An và chính quyền các huyện vùng Đồng Tháp Mười bắt đầu rầm rộ phát động nông dân trồng đay để cung cấp cho dự án sẽ đi vào sản xuất khi vụ đay năm 2007 kết thúc. Từ hơn 2.000 hécta năm 2006 (người dân trồng đay cung cấp sợi cho các nhà máy đay ở TPHCM và các tỉnh phía Bắc), diện tích đay các huyện vùng Đồng Tháp Mười thuộc tỉnh Long An trong vụ hè thu 2007 tăng lên gần 9.000 hécta.
Thế nhưng, khi vụ đay năm 2007 chuẩn bị thu hoạch, người dân bất ngờ nhận được thông báo dự án kéo dài thời gian hoàn thành đến cuối năm 2008, người trồng đay lỗ nặng. Rồi thời điểm hoàn thành dự án lại được UBND tỉnh cho lùi đến cuối năm 2009. Nguyên nhân là do máy móc thiết bị của nhà máy không phù hợp với cây đay nguyên liệu nơi đây, khi đưa nguyên liệu đay vào máy không chạy được. Kỳ Quan
