Tình trạng rất đáng lo ngại
Vấn đề sở hữu chéo và tình trạng thao túng, lợi ích nhóm trong lĩnh vực ngân hàng tiếp tục nóng trở lại trong phiên khai mạc Kì họp thứ 5, Quốc hội khóa XV ngày 22.5.2023.
Trong báo cáo Quốc hội thẩm tra đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách Nhà nước năm 2022; tình hình thực hiện những tháng đầu năm 2023, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh chỉ ra nhiều vấn đề rủi ro trong lĩnh vực tài chính, tiền tệ thời gian qua.
Cụ thể, ông Vũ Hồng Thanh chỉ rõ, thị trường tài chính, tiền tệ xuất hiện rủi ro tác động tiêu cực đến an toàn hệ thống; thị trường chứng khoán sụt giảm; thị trường trái phiếu doanh nghiệp khó khăn trong khi thị trường bất động sản xuất hiện tình trạng trầm lắng.
Đáng chú ý theo cơ quan thẩm tra, tình trạng sở hữu chéo, thao túng, lợi ích nhóm trong lĩnh vực ngân hàng vẫn rất đáng lo ngại và đề nghị Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đánh giá việc xử lí sở hữu vượt mức quy định và sở hữu chéo; đồng thời, đề nghị làm rõ trách nhiệm của các cơ quan chức năng để xảy ra các vấn đề của thị trường trái phiếu doanh nghiệp và ngân hàng.
Tình trạng sở hữu chéo, thao túng trong lĩnh vực ngân hàng không phải là vấn đề mới mẻ tại Việt Nam và thực tế được các cơ quan quản lí Nhà nước nhận diện từ rất sớm.
Ngay tại báo cáo gửi Quốc hội trước kì họp này, lãnh đạo NHNN cho biết, Cơ quan Ngân hàng Trung ương trong 3 tháng đầu năm 2023, cũng tập trung chỉ đạo các ngân hàng "tăng cường minh bạch trong hoạt động, khắc phục tình trạng sở hữu cổ phần vượt giới hạn quy định, rà soát, xử lí và ngăn ngừa tình trạng sở hữu chéo tại các tổ chức tín dụng (TCTD)".
Sẽ siết chặt rất nhiều chỉ tiêu tài chính
Trong bối cảnh trên, việc sớm thông qua dự án Luật các TCTD (sửa đổi) được cho là sẽ mang lại nhiều tín hiệu tích cực đối với công tác chống thao túng và sở hữu chéo ngân hàng. Bởi trong dự thảo này, có rất nhiều điều chỉnh quan trọng về việc giảm tỉ lệ sở hữu cổ phần tối đa cũng như giảm mức tối đa dư nợ cấp tín dụng so với vốn tự có của ngân hàng.
Cụ thể khi NHNN lấy ý kiến góp ý hoàn thiện dự thảo Luật các TCTD (sửa đổi), nội dung thu hút nhiều sự chú ý là những quy định siết chặt tình trạng sở hữu chéo bằng cách giảm tỉ lệ sở hữu cổ phần tối đa 5% xuống 3% đối với cổ đông cá nhân, từ 15% xuống 10% đối với cổ đông tổ chức.
Đồng thời dự kiến quy định tổng mức dư nợ cấp tín dụng đối với một khách hàng không được vượt quá 10% vốn tự có của ngân hàng; tổng mức dư nợ cấp tín dụng đối với một khách hàng và người có liên quan không được vượt quá 15% vốn tự có của ngân hàng.
Trong số này, việc giảm mạnh tỉ lệ tổng mức dư nợ cấp tín dụng so với tỉ lệ hiện nay là 15% và 25% gây nhiều lo ngại với hoạt động cho vay của các ngân hàng.
Góp ý với quy định này, ông Nguyễn Hồng Quân - Phó Tổng Giám đốc TPBank - bày tỏ lo ngại việc siết giảm tỉ lệ này có thể khiến dòng chảy vốn đến nền kinh tế khó khăn hơn. Tuy nhiên, ông Quân cũng nhìn nhận, quy định này có tác dụng hạn chế rủi ro cho ngân hàng.
Trong khi đó từ phía cơ quan chủ trì soạn thảo, ông Tạ Quang Đôn - Vụ trưởng Vụ Pháp chế (NHNN) - khẳng định, đề xuất giảm giới hạn cho vay nhằm tăng cường tính đại chúng của ngân hàng, chống sở hữu chéo, chống thao túng, chống lạm quyền cấp tín dụng và tăng khả năng tiếp cận vốn ngân hàng cho người dân.
Thực tế khi xây dựng tờ trình của Chính phủ về dự án Luật các TCTD (sửa đổi), lãnh đạo NHNN cũng khẳng định, Đề án “Cơ cấu lại hệ thống các TCTD gắn với xử lí nợ xấu giai đoạn 2021-2025” được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đầu tháng 6.2022 cũng nhấn mạnh việc phải rà soát, nghiên cứu, sửa đổi, bổ sung các quy định về ngăn ngừa sở hữu chéo, ngăn ngừa việc lạm dụng quyền quản trị, điều hành, quyền cổ đông lớn để thao túng hoạt động của TCTD theo hướng giảm tỉ lệ nắm giữ của 1 cổ đông, cổ đông và người có liên quan của cổ đông để hạn chế việc chi phối, thâu tóm, đảm bảo tính đại chúng của TCTD.
