Mấu chốt nằm ở KRX vẫn chưa triển khai
Theo TS Nguyễn Sơn - Chủ tịch Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán (VSDC), giải pháp căn cơ và lâu dài đối với vấn đề về yêu cầu ký quỹ trước giao dịch là triển khai cơ chế bù trừ, thanh toán giao dịch chứng khoán theo mô hình đối tác bù trừ trung tâm (CCP). Khi đó, các văn bản pháp lý không yêu cầu nhà đầu tư phải ký quỹ trước khi giao dịch. Đồng thời, VSDC là đơn vị chịu trách nhiệm thanh toán cuối cùng cho các giao dịch của nhà đầu tư (với cơ chế CCP sẽ không có việc huỷ giao dịch khi nhà đầu tư mất khả năng thanh toán).
Bên cạnh đó, pháp luật chứng khoán và pháp luật ngân hàng có một số nội dung chưa đồng nhất, cần phải được bổ sung sửa đổi như: Ngân hàng thương mại, chi nhánh ngân hàng nước ngoài cung cấp dịch vụ lưu ký chứng khoán cần được cho phép làm thành viên bù trừ, kết nối với hệ thống bù trừ thanh toán của VSDC để nhận thông báo về nghĩa vụ thanh toán của nhà đầu tư. Thực hiện thanh toán giao dịch cho nhà đầu tư là khách hàng của mình trực tiếp với VSDC.
Trường hợp nhà đầu tư không đủ tiền hoặc chứng khoán để thanh toán giao dịch của mình, trách nhiệm thanh toán giao dịch chứng khoán sẽ được chuyển sang công ty chứng khoán nơi nhà đầu tư đặt lệnh.
"VSDC đang cùng Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN), Bộ Tài chính làm việc với Ngân hàng Nhà nước đề nghị Chính phủ, Quốc hội sửa đổi các văn bản pháp lý (Luật Tổ chức tín dụng, Luật Chứng khoán và các Nghị định hướng dẫn Luật). Tuy nhiên, công việc này sẽ cần nhiều thời gian" - ông Sơn nói.
Công ty chứng khoán có thể tự quyết định trong ký quỹ
Là giải pháp trước mắt và để đảm bảo mục tiêu nâng hạng thị trường vào năm 2025, TS Nguyễn Sơn cho biết, VSDC đang cùng UBCKNN đề xuất, kiến nghị Bộ Tài chính xem xét sửa đổi Thông tư 120 gỡ bỏ quy định nhà đầu tư phải ký quỹ 100% tiền trước khi mua chứng khoán. Thay vào đó cho phép công ty chứng khoán (CTCK) được quyền chủ động quy định nhà đầu tư của mình có phải ký quỹ hay không cần kỹ quỹ.
Tỉ lệ ký quỹ đối với từng nhà đầu tư căn cứ vào đánh giá tín nhiệm của CTCK đối với từng nhà đầu tư (đánh giá KYC) và mức độ rủi ro của từng chứng khoán. Trường hợp nhà đầu tư không đủ tiền để thanh toán giao dịch, CTCK sẽ phải thực hiện thanh toán cho nhà đầu tư. Áp dụng cả trường hợp nhà đầu tư mở tài khoản lưu ký tại ngân hàng lưu ký và chỉ đặt lệnh tại CTCK (trường hợp phổ biến đối với nhà đầu tư tổ chức tài chính nước ngoài).
Để CTCK có thể kiểm soát được rủi ro khi áp dụng cơ chế này, ông Sơn cho hay, VSDC đang cùng UBCKNN làm việc với các ngân hàng lưu ký, CTCK để tìm ra giải pháp giúp CTCK kiểm soát được rủi ro. Chủ tịch VSDC kiến nghị Bộ Tài chính bổ sung quy định: Trường hợp nhà đầu tư không đủ tiền và CTCK phải bỏ tiền để thanh toán giao dịch mua của nhà đầu tư, chứng khoán đó sẽ được chuyển về tài khoản tự doanh của CTCK và CTCK có quyền bán số chứng khoán nêu trên để thu hồi nợ.
Ông cũng khuyến cáo nhà đầu tư, CTCK và ngân hàng lưu ký ký hợp đồng 3 bên. Trong đó quy định trường hợp CTCK phải bán chứng khoán để thu hồi nợ. Nếu không thu hồi đủ nợ, CTCK được phép bán một phần chứng khoán của nhà đầu tư đang lưu ký tại ngân hàng lưu ký.
Đồng thời kiến nghị Bộ Tài chính đưa ra mức phạt đối với nhà đầu tư không thực hiện nghĩa vụ thanh toán như cấm không cho giao dịch.
