Tiền thu được phải đầu tư cho giao thông
Công ty cổ phần Công nghệ Tiên Phong (ITD - nhà đầu tư) đề xuất thực hiện dự án thu phí ôtô vào trung tâm TPHCM theo phương thức đối tác công tư (PPP), hợp đồng BLT (xây dựng - chuyển giao - thuê dịch vụ). Kinh phí nghiên cứu, lập đề xuất dự án do nhà đầu tư chi trả.
Theo đề xuất sơ bộ, các cổng thu phí sẽ bố trí trên vành đai khép kín xung quanh khu trung tâm (quận 1, 3). Tổng kinh phí dự kiến đầu tư dự án khoảng 2.274 tỉ đồng, trong đó vốn đầu tư ban đầu khoảng 478 tỉ đồng và tổng chi phí vận hành trong 10 năm gần 1.796 tỉ đồng.
Như vậy, tổng mức đầu tư đề xuất lần này cao hơn nhiều so với đề án trước đó được Sở Giao thông vận tải (GTVT) TPHCM trình UBND TPHCM năm 2019. Khi đó, sở kiến nghị dùng ngân sách thực hiện, chỉ thuê tư nhân bảo trì, thu phí... với tổng mức đầu tư khái toán là 250 tỉ đồng.
Tiến sĩ Lương Hoài Nam - thành viên Hội đồng tư vấn giao thông đô thị TPHCM - cho rằng, thành phố nên thực hiện dự án theo bằng đầu tư công, bởi theo ông nó mang tính công ích nhiều hơn và động cơ lợi nhuận sẽ ở mức tối thiểu.
“Chỉ có đầu tư công, chính quyền mới dễ dàng điều chỉnh đối tượng miễn giảm phí, linh hoạt bật, tắt các trạm thu phí. Mục đích cuối cùng là để điều tiết giao thông, chứ không phải thu về thật nhiều tiền. Việc trao quyền cho nhà đầu tư tư nhân luôn có rủi ro lạm dụng để tận thu” - ông Nam nói.
Cũng theo ông Lương Hoài Nam, khi đầu tư công, nguồn thu phí sẽ về ngân sách để TPHCM chi trả cho việc vận hành, thuê công nghệ và thiết bị, bảo trì hệ thống... Nếu dư sẽ đầu tư cho phát triển giao thông công cộng, không dùng cho việc khác.
Đồng quan điểm, Tiến sĩ Võ Kim Cương - nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TPHCM - cho rằng, thành phố cần đặt mục tiêu lớn nhất không phải thu phí mà là thay đổi ý thức cùng thói quen đi lại của người dân. Nguồn thu từ đây cần được sử dụng hiệu quả cho nâng cấp, xây dựng hạ tầng, đầu tư chính sách phát triển và thu hút người dân đi xe công cộng.
“Thành phố có thể học hỏi Singapore trong việc sử dụng khoản phí này. Ví dụ cụ thể, Singapore họ thu được 10 đồng phí thì sẽ dùng 8 đồng phát triển giao thông công cộng, 2 đồng còn lại tái đầu tư hạ tầng và các giải pháp giao thông khác” - ông Cương nói.
Công khai, minh bạch nguồn thu
Sở GTVT TPHCM đang kiến nghị UBND TPHCM giao Sở Kế hoạch và đầu tư TPHCM nghiên cứu quy định liên quan, chủ động làm việc với nhà đầu tư về đề xuất dự án.
Theo lãnh đạo Sở GTVT TPHCM, nếu được chấp thuận, nhà đầu tư sẽ lập báo cáo nghiên cứu tiền khả thi, làm rõ các vấn đề như: Phạm vi, mức thu, thời gian thu, công nghệ, các chính sách hỗ trợ người dân bị ảnh hưởng, phương tiện thay thế trong vùng thu phí, các loại hình vận tải khi kết nối từ vành đai thu phí vào trung tâm, các chính sách hỗ trợ khác để giảm ùn tắc ở khu vực vành đai, mô phỏng giao thông để định lượng sẽ giảm được bao nhiêu ôtô vào trung tâm khi thu phí...
Vấn đề là phải công khai, minh bạch nguồn thu cũng như sử dụng nguồn thu đúng mục tiêu đề ra là phục vụ chống ùn tắc giao thông.
"Số phí thu được sẽ dùng phục vụ trở lại cho việc phát triển hạ tầng và phương tiện giao thông công cộng. Cụ thể là tăng đầu tư xe buýt mới, miễn phí đi xe buýt ở khu trung tâm, đầu tư thêm các nhà chờ... nhằm thu hút người dân sử dụng xe buýt, giảm xe cá nhân" - một lãnh đạo Sở GTVT TPHCM nói.
Ông Lâm Thiếu Quân - Giám đốc Công ty cổ phần Công nghệ Tiên Phong - cho biết, dự án này đã được công ty ấp ủ nghiên cứu gần 15 năm nay. Ngoài ra, giải pháp, nhiệm vụ thu phí xe ôtô vào trung tâm được HĐND TPHCM và UBND TPHCM xác định thực hiện trong giai đoạn 2021 - 2025. Tuy nhiên, đến nay muốn triển khai lại cần phải cập nhật nghiên cứu vì hiện nay tình hình giao thông có nhiều thay đổi.
Theo ông Quân, vấn đề đầu tư theo hình thức PPP hay theo hình thức nào, thu như thế nào đều có phương án. Ngoài thu phí, ông cho hay, đề xuất các giải pháp về giao thông như tăng cường giao thông công cộng phù hợp với tình hình hiện nay.
