Diễn đàn mang tên “Sáng tạo Khoa học kỹ thuật” thành lập ngày 27.11.2014 trên mạng xã hội Facebook với hơn 19 nghìn thành viên đã bị báo chí phản ánh nhiều về tình trạng mua bán, trao đổi các dự án nhằm phục vụ cuộc thi khoa học kỹ thuật quốc gia dành cho học sinh trung học.
Từ đầu năm học 2022 – 2023 đến nay, diễn đàn nói trên vẫn liên tục hoạt động sôi nổi, trở thành một cái “chợ” mua bán đề tài dự thi.
Tại diễn đàn nói trên, có hàng trăm đề tài, dự án thuộc mọi lĩnh vực được rao bán dưới nhiều hình thức kèm theo những lời quảng cáo hấp dẫn.
Bên cạnh những lời hứa hẹn về việc dự án chắc chắn đạt giải, có số liệu thực tế, chưa tham gia dự thi, không “đụng hàng”, thành viên có nickname Q.Đ đưa ra một lời mời chào đặc biệt hấp dẫn: “Mang giấy báo đại học về cho mẹ” (nhại bài hát nổi tiếng của Đen Vâu) kèm theo nội dung “Không làm anh chị em thất vọng mình vẫn share tài liệu chuẩn các dự án khoa học kỹ thuật cơ khí + hành vi” và số điện thoại Zalo liên hệ.
Mục tiêu được tuyển thẳng vào các trường đại học danh giá là điều mà nhiều phụ huynh hướng tới khi quyết định đầu tư cho con tham gia các dự án thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học. Bởi vì học sinh đạt giải quốc gia trong cuộc thi này cũng được hưởng các quyền lợi tương đương học sinh thi đỗ học sinh giỏi các môn văn hóa.
Mặc dù khẳng định đây là “Câu lạc bộ ươm mầm khoa học kỹ thuật phổ thông”, nhưng diễn đàn “Sáng tạo Khoa học kỹ thuật” nói trên đang biến tướng thành cái “chợ” ồn ào mua bán các dự án dự thi như mớ rau, con cá.
Trước thực trạng ngán ngẩm nói trên, một thành viên có nickname “Bùi Phú Hưng” than phiền: “Tham gia nhóm tôi mới nhận ra nền giáo dục Việt Nam khó đi lên được.
Cuộc thi sáng tạo khoa học kỹ thuật mục đích khuyến khích học sinh sáng tạo mà các thầy (cô) lên nhóm đăng bán, tìm sản phẩm mua như mua rau ngoài chợ về cho học sinh mình thi. Làm vậy khác gì các thầy (cô) dạy học sinh của mình gian dối ngay từ khi ngồi trên ghế nhà trường”.
Trước nội dung nói trên, nhiều thành viên trong nhóm đã tham gia bình luận, khẳng định việc mua bán dự án để dự thi là hiện tượng có thật, phổ biến.
Đồng thời, họ cũng đưa ra lý do của hiện tượng nói trên là do sức ép từ chỉ tiêu, thành tích, thi đua, năm nào cũng phải thi, cũng phải có sản phẩm đạt giải nên giáo viên phải đối phó.
Một số ý kiến còn biện hộ là việc mua đề tài, dự án không phải hoàn toàn xấu, vì mua về rồi cũng phải nghiên cứu, nắm vững, cải tiến, học hỏi…, nghĩa là cũng có “vai trò, tác dụng” nhất định(?).
Về cuộc thi khoa học kỹ thuật dành cho học sinh, Báo Lao Động và nhiều cơ quan báo chí khác đã phản ánh về những bất cập, có dấu hiệu tiêu cực, không thực chất. Nhiều ý kiến đề nghị Bộ Giáo dục và Đào tạo xem xét bãi bỏ cuộc thi vì ảnh hưởng tiêu cực đến học sinh.
Vào tháng 7.2022, Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành công văn số 2816 về việc tổ chức khảo sát, đánh giá hiệu quả, tác động của Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh trung học; trong đó có nội dung có nên dừng cuộc thi hay không.
