Bởi trong sức vóc của một cậu bé lớp 6, V phải ngồi học cùng các “bạn” lớp 1, lớp 2. “Cú sốc” ấy đã tước đi tất cả ước vọng và niềm khao khát học tập trong em. Sau vài ngày cố gắng, giờ đây em đã bỏ học và phụ bố việc đồng áng.
Em sẽ làm được gì với túi hành trang tri thức, kĩ năng ít ỏi ấy? Có lẽ sẽ là một công việc lao động phổ thông, lao động chân tay đơn thuần. Nhưng với mớ kiến thức lõm bõm ấy, khả năng khá cao là em sẽ trở thành một lao động kém chất lượng.
Tờ giấy chứng nhận “Hoàn thành chương trình tiểu học” là “lời nói dối” quá đỗi ngọt ngào mà người ta trao cho em. Một đứa trẻ đang tầm tuổi lớp 6 chỉ viết được tên mình nhưng không đọc được, viết tên mẹ thì ngoằn nghèo chẳng ra chữ lại có thể ung dung mỗi năm mỗi lớp. Lỗi này do ai?
Phụ huynh không quan tâm con cái và phó mặc hoàn toàn việc học cho nhà trường ư? Chẳng phải như thế! Cha mẹ em V thừa biết sức học của con mình và họ đã mạnh dạn xin cho con “được ở lại lớp”, ít nhất là hai lần vào năm lớp 4, lớp 5. Đáp lại “nhã ý” của phụ huynh là lời khẳng định, cháu học được và cứ thế lên lớp.
Trường Tiểu học Lý Đạo Thành đã nhận một phần lỗi về mình khi “sơ suất” cho một học sinh đọc chưa thông, viết chưa thạo lên lớp đều đều. Tuy nhiên, nói một cách thẳng thừng, lỗi này nằm sâu ở căn bệnh thành tích trong giáo dục, cái bệnh mà mọi người vẫn ca cẩm “biết rồi, khổ lắm, nói mãi…”.
Hãy mạnh dạn tiến hành cuộc khảo sát tình trạng học sinh ngồi nhầm lớp một cách quy mô, nghiêm túc, hiệu quả ở tất cả các cấp học trong cả nước. Có lẽ những tiếng “ồ” sẽ liên tục bật ra. Bởi ngay tại những thành phố lớn, những trường học đạt chuẩn quốc gia vẫn còn khá nhiều em “ngồi nhầm”. Có em vẫn đang ngượng nghịu đánh vần con chữ. Có em đang ngồi trong lớp “vẽ chữ”, “chép chữ”, “tô chữ” thầy ghi trên bảng. Có em vẫn dùng những “kí hiệu” riêng khi viết bài và trang vở chẳng khác gì ghi “bùa chú”…
Những bảng báo cáo thành tích lung linh với tỉ lệ học sinh khá giỏi cao ngất, tỉ lệ tốt nghiệp tối đa, danh hiệu thi đua cao quý vẫn hào sảng vang lên trong các hội nghị. Người ta quen chăm chăm nhìn vào thành tích, ca tụng chiến công mà đôi khi vô tình bỏ quên những “góc khuất”, những “điểm trừ” xấu xí. Thành tích và những chỉ tiêu phải đạt như một chiếc “vòng kim cô” tóm chặt lấy nhà giáo, buộc phải dạy, phải đánh giá học sinh sao cho đạt chỉ tiêu. Nếu không đạt, lập tức rơi vào tình thế phải báo cáo, giải trình và … cắt thi đua.
Ai can đảm “bơi ngược dòng” thành tích? Có rất nhiều nhà giáo mạnh dạn đề xuất học thật - dạy thật - đánh giá đúng thực chất. Nhưng căn bệnh thành tích như một biển nước cuồn cuộn cuốn cả xã hội xuôi dòng. Thế là một vài cá nhân đơn độc buộc phải ngoảnh mặt làm ngơ, dù lòng nhức nhối vẫn phải đặt bút sửa điểm, nâng điểm.
Dù “học để làm người” là chân lý thì một quy tắc ngầm “học vì thành tích” vẫn tồn tại. Và chừng nào áp lực chỉ tiêu được cởi trói, căn bệnh thành tích được chữa khỏi thì mới hết những tương lai dở dang.
